مرکز تحقیقاتی و توسعهای بینالمللی آسیا، گفتمان افغانستان را پیرامون (معارف، تحصیلاتعالی و فقر) به منظور هماهنگی میان نهادهای مسوول در کابل به تاریخ ۷.۶.۲۰۲۲م که برابر است با هفدهم جوزای سال روان برگزار میکند.
اهداف اساسیِ گفتمان افغانستان، ارزیابی چالشها فراراه نظام آموزشی، تحصیلاتعالی، فقر و دریافت استراتیژیها و راهحلها است.
اهداف اساسیِ گفتمان افغانستان، ارزیابی چالشها فراراه نظام آموزشی، تحصیلاتعالی، فقر و دریافت استراتیژیها و راهحلها است.
تمه ده نن د یکشنبې په ورځ له افغانستانه د حج فریضې د ادا کولو لپاره د افغانانو لومړۍ ډله عربستان ته ولاړه شي.
د افغانستان د ارشاد، حج او اوقافو وزارت چارواکي وايي، لومړۍ ډله حاجیان به د کابل له هوايي ډګره نن الوتنه وکړي.
که څه هم سږ کال د حج پروسه کې د لوړ لګښت له امله نیوکې زیاتې دي، خو بیا هم له افغانستانه ۱۳۵۸۲ کسان د فرضي حج لپاره سعودي عربستان ته ځي.
د افغانستان د ارشاد، حج او اوقافو وزارت چارواکي وايي، لومړۍ ډله حاجیان به د کابل له هوايي ډګره نن الوتنه وکړي.
که څه هم سږ کال د حج پروسه کې د لوړ لګښت له امله نیوکې زیاتې دي، خو بیا هم له افغانستانه ۱۳۵۸۲ کسان د فرضي حج لپاره سعودي عربستان ته ځي.
په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د سیاسي ماموریت یا یوناما مشرې د ملي مصالحې عالي شورا له پخواني مشر سره ټروریزم په وړاندې پر مبارزه او نورو موضوعاتو خبرې وکړې.
د یوناما د یوې لنډکۍ اعلامیې له مخې، دیبورا لاینز چې کاري موده یې په افغانستان کې په ختمېدو ده، پرون له عبدالله عبدالله سره د ټولشموله حکومت پر تشکیل او د افغانستان په راتلونکي کې د سیمې پر کلیدي نقش هم بحث وکړ.
عبدالله عبدالله تر یوې نیمې میاشتې وروسته پرون بېرته افغانستان ته ستون شو.
د یوناما د یوې لنډکۍ اعلامیې له مخې، دیبورا لاینز چې کاري موده یې په افغانستان کې په ختمېدو ده، پرون له عبدالله عبدالله سره د ټولشموله حکومت پر تشکیل او د افغانستان په راتلونکي کې د سیمې پر کلیدي نقش هم بحث وکړ.
عبدالله عبدالله تر یوې نیمې میاشتې وروسته پرون بېرته افغانستان ته ستون شو.
د جرمني څارنوالي او پولیس وايي، هغه سړی چې په وروستیو کې یې په یوه جنوبي ښار کې یوه ښځه او یوه نجلۍ د چړې په ګوزارونو ټپیانې کړې وې، پر خپل جرم اعتراف کړی او د قتل د اقدام په تور په توقیف کې دی.
یوه ۲۴ کلند هالنډي ځوان د چړې په ګوزارونو د دغو دوو کسانو تر ټپي کولو وروسته د پېښې له ځایه تښتېدلی و، چې وروسته په بل ښار کې ونیول شو.
د جرمني یوه څارنوال پرون وویل، چې د دې پېښې انګېزه تر اوسه معلومه نه ده او دا هم مشخصه نه ده چې د پېښې د عامل، هغې ښځې او نجلۍ ترمنځ څه ارتباط و؟
یوه ۲۴ کلند هالنډي ځوان د چړې په ګوزارونو د دغو دوو کسانو تر ټپي کولو وروسته د پېښې له ځایه تښتېدلی و، چې وروسته په بل ښار کې ونیول شو.
د جرمني یوه څارنوال پرون وویل، چې د دې پېښې انګېزه تر اوسه معلومه نه ده او دا هم مشخصه نه ده چې د پېښې د عامل، هغې ښځې او نجلۍ ترمنځ څه ارتباط و؟
د کانونو او پټرولیم وزارت وايي، د غبرګولي میاشتې په ۳مه اوونۍ کې یې له ۴۱۳ میلیونه افغانیو ډېر عواید را ټول کړي دي.
د دې وزارت ویاند عصمت الله برهان نن وویل، د غبرګولي میاشتې له ۱۲ تر ۱۸مې نېټې دوی ۴۱۳۸۵۶۲۶۷ افغانۍ عواید د کانونو په برخه کې او۱۷۲۷۰۵۶ افغانۍ عواید د افغان ګاز له تصدۍ څخه ترلاسه کړي دي.
نوموړی وايي، چې د پخوا په پرتله د عوایدو کچه ډېره لوړه شوې ده.
د اسلامی امارت حکومت داسې مهال د کانونو په برخه کې د عوایدو د لوړېدو خبره کوي چې په دې وروستیو کې د افغانستان د ځینو کانونو په ځانګړي دول د ډبرو او سکرو د ویستلو او ګاوندي هېواد پاکستان ته یې د لېږد په برخه کې د خلکو له خوا اندېښنې هم مطرح شوي دي.
د دې وزارت ویاند عصمت الله برهان نن وویل، د غبرګولي میاشتې له ۱۲ تر ۱۸مې نېټې دوی ۴۱۳۸۵۶۲۶۷ افغانۍ عواید د کانونو په برخه کې او۱۷۲۷۰۵۶ افغانۍ عواید د افغان ګاز له تصدۍ څخه ترلاسه کړي دي.
نوموړی وايي، چې د پخوا په پرتله د عوایدو کچه ډېره لوړه شوې ده.
د اسلامی امارت حکومت داسې مهال د کانونو په برخه کې د عوایدو د لوړېدو خبره کوي چې په دې وروستیو کې د افغانستان د ځینو کانونو په ځانګړي دول د ډبرو او سکرو د ویستلو او ګاوندي هېواد پاکستان ته یې د لېږد په برخه کې د خلکو له خوا اندېښنې هم مطرح شوي دي.
د اټومي انرژۍ د نړیوالې ادارې مشر پر ایران غږ کړی چې سمدستي د ۲۰۱۵ کال د اټمي موافقې د بیا ژوندي کولو لپاره خبرو ته حاضر شي.
رافایل ګروسي له CNN سره په یوه مرکه کې چې پرون (د جون په 12) خپره شوه، وویل چې دوی اړتیا لري وضعیت سم کړي او په ګډه کار ته دوام ورکړي.
امریکا د ډونلډ ټرمپ د ولسمشرۍ پر مهال په ۲۰۱۸ کال کې له ایران سره د نړۍ د قدرتونو له تړون څخه ووتله او پر دغه هېواد یې سخت بندیزونه ولګول.
ایران تیره اونۍ په خپلو اټومي تاسیساتو کې د ملګرو ملتونو ۲۷ څارګرې کمرې وتړلې ځکه د اټومي انرژۍ نړیوالې ادارې ویلي و چې تهران اوه کاله مخکې د شوي تړون د بیا ژوندي کولو لپاره همکاري نه کوي.
رافایل ګروسي له CNN سره په یوه مرکه کې چې پرون (د جون په 12) خپره شوه، وویل چې دوی اړتیا لري وضعیت سم کړي او په ګډه کار ته دوام ورکړي.
امریکا د ډونلډ ټرمپ د ولسمشرۍ پر مهال په ۲۰۱۸ کال کې له ایران سره د نړۍ د قدرتونو له تړون څخه ووتله او پر دغه هېواد یې سخت بندیزونه ولګول.
ایران تیره اونۍ په خپلو اټومي تاسیساتو کې د ملګرو ملتونو ۲۷ څارګرې کمرې وتړلې ځکه د اټومي انرژۍ نړیوالې ادارې ویلي و چې تهران اوه کاله مخکې د شوي تړون د بیا ژوندي کولو لپاره همکاري نه کوي.
دغه بانک تېره ورځ ناوخته په خپل ټويټر پاڼه له ټولو شخصي بانکونو، پولي شرکتونو او پانګوالو چې په شرايطو برابر دي په دې پروسه کې د ګډون غوښتنه کړې.
مرکزي بانک وړاندې ليکلي، چې د پروسې ګټونکی بايد خپل ټول حسابونه د ټاکلې نېټې پورې تصفيه کړي.
مرکزي بانک د دې پروسې د پیل هدف د بهرنیو اسعارو په وړاندې د افغانیو ارزښت ساتل او د افغانستان په لویو بازارنو کې د ژوند لومړنیو توکو د بیو راټیټېدل ښودلي دي.
خو د ازادي راډيو د راپورونو پر بنسټ سره له دې چې د افغانۍ پر وړاندې د ډالرو نرخ له پخوا رالوېدلی خو د خوراکي او سوند توکو په بیو کې د پام وړ تغیر نه دی راغلی.
مرکزي بانک وړاندې ليکلي، چې د پروسې ګټونکی بايد خپل ټول حسابونه د ټاکلې نېټې پورې تصفيه کړي.
مرکزي بانک د دې پروسې د پیل هدف د بهرنیو اسعارو په وړاندې د افغانیو ارزښت ساتل او د افغانستان په لویو بازارنو کې د ژوند لومړنیو توکو د بیو راټیټېدل ښودلي دي.
خو د ازادي راډيو د راپورونو پر بنسټ سره له دې چې د افغانۍ پر وړاندې د ډالرو نرخ له پخوا رالوېدلی خو د خوراکي او سوند توکو په بیو کې د پام وړ تغیر نه دی راغلی.
د افغانستان اسلامی امارت هیله من دی چې د ټرانسپورټ د تنظیم د نوې طرحې په عملي کېدو سره به په کال کې شاوخوا دېرش ملیارده افغانۍ ملي بودجې ته راټولې شي.
دغه طرحه پرون د اقتصادي کمېسیون په غونډه کې چې مشري یې د رییس الوزرا مرستیال ملا عبدالغني برادر کوله، تصویب شوه.
د اسلامی امارت مرستیال ویاند انعام الله سمنګاني په یوه ټویټ کې لیکلي، چې د تصویب شوې طرحې له مخې به په سرحدي بندرونو کې د باروړونکو موټرو د نوبت د تنظیمو له مورد پرته د دې طرحې نور ټول مواد د شپږو میاشتو لپاره په آزمایښتي ډول عملي کېږي.
د ټرانسپورټ د سمون له لارې د عوایدو د زیاتوالي دغه طرحه داسې مهال تصویبوي چې په دې وروستیو کې یې د کانونو د قرارادادونو، د ګمرګي تعرفو او نورو لارو د کورنیو عوایدو د زیاتوالي لپاره هڅې ګړندۍ کړي دي.
دغه طرحه پرون د اقتصادي کمېسیون په غونډه کې چې مشري یې د رییس الوزرا مرستیال ملا عبدالغني برادر کوله، تصویب شوه.
د اسلامی امارت مرستیال ویاند انعام الله سمنګاني په یوه ټویټ کې لیکلي، چې د تصویب شوې طرحې له مخې به په سرحدي بندرونو کې د باروړونکو موټرو د نوبت د تنظیمو له مورد پرته د دې طرحې نور ټول مواد د شپږو میاشتو لپاره په آزمایښتي ډول عملي کېږي.
د ټرانسپورټ د سمون له لارې د عوایدو د زیاتوالي دغه طرحه داسې مهال تصویبوي چې په دې وروستیو کې یې د کانونو د قرارادادونو، د ګمرګي تعرفو او نورو لارو د کورنیو عوایدو د زیاتوالي لپاره هڅې ګړندۍ کړي دي.
ټاکل شوې ده چې د امریکا ولسمشر جو بایډن نن (چهارشنبه) د سعودي عربستان له پاچا ملک سلمان او ولیعهد محمد بن سلمان سره وویني.
د سعودي عربستان د رسنیو د راپور له مخې، ښاغلی بایډن د عربي هېوادونو د خلبیج شورا په سرمشریزه کې د ګډون لپاره دې هېواد ته سفر کوي.
تمه ده چې د مصر ولسمشر عبدالفتاح السیسي، د اردن پاچا ملک عبدالله او د عراق صدر اعظم مصطفي کاظم هم په دې سرمشریزه کې ګډون وکړي.
د سعودي عربستان د رسنیو د راپور له مخې، ښاغلی بایډن د عربي هېوادونو د خلبیج شورا په سرمشریزه کې د ګډون لپاره دې هېواد ته سفر کوي.
تمه ده چې د مصر ولسمشر عبدالفتاح السیسي، د اردن پاچا ملک عبدالله او د عراق صدر اعظم مصطفي کاظم هم په دې سرمشریزه کې ګډون وکړي.
د پاکستان حکومتي سرچینې وايي، هڅه کوي چې پخوانی پوځي ولسمشر پروېز مشرف، چې سخت ناروغ دی، خپل هېواد ته ولېږدوي.
د جمعې په ورځ د مشرف روغتیايي حال ډېر خراب شو او د دوبۍ په امریکايي روغتون کې بستر شو.
د پاکستان حکومت غواړي چې د مشرف د کورنۍ او ډاکترانو په سپارښتنه نوموړی خپل هېواد ته ولېږدوي.
۷۹ کلن مشرف له څو کلونو راهیسې ناروغ دی خو د جمعې په ورځ یې حال نازک شو.
ډاکتران وايي چې د مشرف د بدن ډېرو غړیو کار پرې ایښی دی.
پروېز مشرف له ۲۰۱۶ م کال راهیسې په متحده عربي اماراتو کې اوسي.
د جمعې په ورځ د مشرف روغتیايي حال ډېر خراب شو او د دوبۍ په امریکايي روغتون کې بستر شو.
د پاکستان حکومت غواړي چې د مشرف د کورنۍ او ډاکترانو په سپارښتنه نوموړی خپل هېواد ته ولېږدوي.
۷۹ کلن مشرف له څو کلونو راهیسې ناروغ دی خو د جمعې په ورځ یې حال نازک شو.
ډاکتران وايي چې د مشرف د بدن ډېرو غړیو کار پرې ایښی دی.
پروېز مشرف له ۲۰۱۶ م کال راهیسې په متحده عربي اماراتو کې اوسي.
د رئیس الوزرا الحاج ملا محمد حسن آخند په مشرۍ او د دغه ریاست د مرستیالانو، سرپرست وزیرانو او د مستقلو ادارو د رئیسانو په ګډون، د افغانستان اسلامي امارت د کابینې اوونیزه غونډه جوړه شوه.
په دې غونډه کې چې د روان کال د غبرګولي په ۲۳مه ( د دوشنبې په ورځ) د رئیس الوزرا تر پیلیزو خبرو وروسته، د اجنډا د نورو موضوعاتو ترڅنګ، کوچیانو ته د برېښنايي تذکرو د وېش او د درې میلیونه پاسپورټونو د چاپ اړوند هم وروستۍ پرېکړه اعلام شوه.
کابینې، کوچیانو ته د تذکرو د ورکړې په اړه د ټاکل شوي پلاوي له خوا جوړه شوې کړنلاره تصویب کړه او د معلوماتو او احصائیې ملي ادارې ته یې دنده وسپارله چې د کړنلارې د عملي کېدو په موخه اړینې کړنې ترسره کړي.
په دې غونډه کې چې د روان کال د غبرګولي په ۲۳مه ( د دوشنبې په ورځ) د رئیس الوزرا تر پیلیزو خبرو وروسته، د اجنډا د نورو موضوعاتو ترڅنګ، کوچیانو ته د برېښنايي تذکرو د وېش او د درې میلیونه پاسپورټونو د چاپ اړوند هم وروستۍ پرېکړه اعلام شوه.
کابینې، کوچیانو ته د تذکرو د ورکړې په اړه د ټاکل شوي پلاوي له خوا جوړه شوې کړنلاره تصویب کړه او د معلوماتو او احصائیې ملي ادارې ته یې دنده وسپارله چې د کړنلارې د عملي کېدو په موخه اړینې کړنې ترسره کړي.
د افغانستان د سوداګرۍ او پانګونې خونې اعلان کړی چې روسیې پر افغان صاداراتو ګمرکي تعرفه معاف کړې ده.
د دغه خونې مرستیال یونس مومند وویل چې دا پرېکړه تېره اونۍ یوه اونۍ وړاندې د دواړو هېوادونو د سوداګرۍ او پانګونې خونې د مسولینو په ګډه ناسته کې وشوه.
دی وايي په کومو افغان محصولاتو چې د روسیې ګمرکې تعرفه معاف کېږي ژر به يې د نومونو لست خپور شي.
د دغه خونې شمېرې ښېي چې په تېر کې د روسیې له لوري پر افغان محصولاتو لوړې ګمرکې تعرفې دغه هېواد ته د صادراتو پر کموالي اغېز کړی وو.
کشمش، کچالو او پیاز هغه افغان محصولات دي چې روسیې ته وړل کېږي.
د دغه خونې مرستیال یونس مومند وویل چې دا پرېکړه تېره اونۍ یوه اونۍ وړاندې د دواړو هېوادونو د سوداګرۍ او پانګونې خونې د مسولینو په ګډه ناسته کې وشوه.
دی وايي په کومو افغان محصولاتو چې د روسیې ګمرکې تعرفه معاف کېږي ژر به يې د نومونو لست خپور شي.
د دغه خونې شمېرې ښېي چې په تېر کې د روسیې له لوري پر افغان محصولاتو لوړې ګمرکې تعرفې دغه هېواد ته د صادراتو پر کموالي اغېز کړی وو.
کشمش، کچالو او پیاز هغه افغان محصولات دي چې روسیې ته وړل کېږي.
د امریکا متحدو ایالتونو اوکراین ته د شاوخوا یو میلیارد ډالرو په ارزښت د نورو وسلو د مرستې اعلان وکړ.
د امریکا ولسمشر جو بایډن تېره شپه په یوه بیان کې وویل، د اوکراین ولسمشر ولودیمیر زلنسکي ته یې په پرونیو ټېلفوني خبرو کې وویل چې امریکا اوکراین ته د پرمختللیو راکټي او هاوان سیستمونو په خاطر د مهماتو او دفاعي وسلو په شمول پوځي مرستې ورکوي.
تر دې مخکې د امریکا دفاع وزیر پرون په بروکسل کې ویلي و چې لوېدیځ باید اوکراین ته د وسلو ورکړه چټکه کړي.
د امریکا ولسمشر جو بایډن تېره شپه په یوه بیان کې وویل، د اوکراین ولسمشر ولودیمیر زلنسکي ته یې په پرونیو ټېلفوني خبرو کې وویل چې امریکا اوکراین ته د پرمختللیو راکټي او هاوان سیستمونو په خاطر د مهماتو او دفاعي وسلو په شمول پوځي مرستې ورکوي.
تر دې مخکې د امریکا دفاع وزیر پرون په بروکسل کې ویلي و چې لوېدیځ باید اوکراین ته د وسلو ورکړه چټکه کړي.
د فرانسې ولسمشر ایمانویل مکرون ژمنه کړې، چې په خپل ټول وس به هڅه وکړي څو په اوکراین کې د روسیې جګړه پای ته ورسېږي.
د مکرون له دغو څرګندونو ظاهراً داسې ښکاري، چې هغه د مسکو پر وړاندې خپل پخوانی دریځ چې د کییف او د فرانسې د اروپایي متحدانو اندېښنې یې راپورته کړې وې، بدل کړی دی.
مکرون چې د درې ورځني سفر په پیل کې نن رومانیا ته رسېدلی.
پر هغه د اوکراین او د ختیځې اروپا د متحدانو له خوا په دې خاطر انتقادونه شوي وو، چې د دوی په وینا د روسي ځواکونو پر وړاندې جګړه کې یې د اوکراین زیات ملاتړ نه دی کړی.
مکرون په رومانیا کې د تور سمندرګي په غاړه کونسټانټا کې د ناتو ځواکونو په یوه اډه کې وویل: "موږ به له ټولو امکاناتو کار واخلو چې د روسیې جګړه ودرو څو د اوکراینیانو او د پوځ ملاتړ یې وکړو او خبرو اترو ته دوام ورکړي."
ټاکل شوې، چې مکرون نن د ورځې په وروستیو کې د مولدوایا پلازمېنې کیشینوف ته هم لاړ شي او د دې هېواد له لویدیځ پلوې ولسمشرې مایا ساندو سره خبرې وکړې.
د مکرون له دغو څرګندونو ظاهراً داسې ښکاري، چې هغه د مسکو پر وړاندې خپل پخوانی دریځ چې د کییف او د فرانسې د اروپایي متحدانو اندېښنې یې راپورته کړې وې، بدل کړی دی.
مکرون چې د درې ورځني سفر په پیل کې نن رومانیا ته رسېدلی.
پر هغه د اوکراین او د ختیځې اروپا د متحدانو له خوا په دې خاطر انتقادونه شوي وو، چې د دوی په وینا د روسي ځواکونو پر وړاندې جګړه کې یې د اوکراین زیات ملاتړ نه دی کړی.
مکرون په رومانیا کې د تور سمندرګي په غاړه کونسټانټا کې د ناتو ځواکونو په یوه اډه کې وویل: "موږ به له ټولو امکاناتو کار واخلو چې د روسیې جګړه ودرو څو د اوکراینیانو او د پوځ ملاتړ یې وکړو او خبرو اترو ته دوام ورکړي."
ټاکل شوې، چې مکرون نن د ورځې په وروستیو کې د مولدوایا پلازمېنې کیشینوف ته هم لاړ شي او د دې هېواد له لویدیځ پلوې ولسمشرې مایا ساندو سره خبرې وکړې.
د میدان وردګو ولایت د عامې روغتیا چارواکي وايي چې د دغه ولایت په بېلابېلو سیمو کې ۱۹ روغتیايي مرکزونه جوړ شول.
د یاد ولایت د عامې روغتیا رییس ډاکټر محمد زرک ځیرک وايي، چې د دغه ولایت ۵۷ سپینو ساحو کې د WHO او یونیسف په مرسته ۱۹ نوي کلینیکونه ایجاد شول.
ځیرک زیاتوي چې له دریو میاشتو پرلپسې هڅو وروسته په دې وتوانېد، چې د ولایت په کچه سپینو ساحو ته ۱۹ نوي کلینیکونه ایجاد کړي، چې په تېرو شلو کلو کې د روغتیا په برخه کې تر ټولو لویه لاسته راوړنه بلل کېدای شي؛ د هغه په خبره، له دې وروسته به د دغه ولایت ۹۵ سلنه وګړي معیاري روغتیایی خدماتو ته لاسرسی ولري.
د دغه ریاست چارواکي وایي، چې تېره اوونۍ یې د دغو کلینیکونو لپاره د آزادې سیالۍ له لارې ۱۵۰ نوي روغتیایي کارکوونکي په دندو وګومارل، چې ۵۰ سلنه یې ښځینه وې.
د دغه کلینیکونو مالي لګښت د WHO او یونسیف له خوا ورکول کېږي او عملي چارې یې د SDO او ARDO موسسو له خوا ترسره کېږي.
د یاد ولایت د عامې روغتیا رییس ډاکټر محمد زرک ځیرک وايي، چې د دغه ولایت ۵۷ سپینو ساحو کې د WHO او یونیسف په مرسته ۱۹ نوي کلینیکونه ایجاد شول.
ځیرک زیاتوي چې له دریو میاشتو پرلپسې هڅو وروسته په دې وتوانېد، چې د ولایت په کچه سپینو ساحو ته ۱۹ نوي کلینیکونه ایجاد کړي، چې په تېرو شلو کلو کې د روغتیا په برخه کې تر ټولو لویه لاسته راوړنه بلل کېدای شي؛ د هغه په خبره، له دې وروسته به د دغه ولایت ۹۵ سلنه وګړي معیاري روغتیایی خدماتو ته لاسرسی ولري.
د دغه ریاست چارواکي وایي، چې تېره اوونۍ یې د دغو کلینیکونو لپاره د آزادې سیالۍ له لارې ۱۵۰ نوي روغتیایي کارکوونکي په دندو وګومارل، چې ۵۰ سلنه یې ښځینه وې.
د دغه کلینیکونو مالي لګښت د WHO او یونسیف له خوا ورکول کېږي او عملي چارې یې د SDO او ARDO موسسو له خوا ترسره کېږي.