پژوهشی درباره ابن عربی، عرفان و تصوف

ورودِ امام هادی علیه السلام به مجلسِ شرابِ متوکل لعنه الله

⚠️ مسعودی مورخِ مشهور قرن چهارم، می‌نویسد:

✍🏻 نزد متوكل لعنه الله از امام هادی علیه السلام بدگویی و سخن‌چینی کردند و گفتند كه در منزل آن جناب اسلحه و نامه‌هایی است كه شيعيان او برایش فرستاده‌اند. متوكل جماعتى از تُركان را به‌خانه حضرت فرستاد تا ناگهان بر خانه حضرت هجوم آوردند. پس هرچه تفتيش كردند چيزى نيافتند و ديدند كه آن حضرت در حجره‌ و درب را بر روى خود بسته و جامه‌ای از پشم پوشيده و بر روى زمين كه رمل و ريگ‌ريزه بود نشسته و توجهش بسوى خداوند است و مشغول خواندن آيات وعد و وعید است؛ پس حضرت را با همان حال، در دل شب نزد متوكل بردند. متوكل در آن حال مشغولِ بزم شراب بود و آن امام معصوم را در آن مجلس بر او وارد كردند. متوكل جام شراب در دستش بود و براى آن جناب تعظيم كرد و آن حضرت را در پهلوى خود نشانيد و جام شراب را به آن حضرت تعارف كرد، حضرت فرمود: واللّه! شراب داخل گوش و خون من نشده هرگز، مرا معذور بدار. گفت باشد، پس براى من شعر بخوان! حضرت فرمودند: من چندان اهل شعرخوانی نیستم! گفت: ناگزیر باید بخوانی! سپس حضرت انشاد فرمود اين اشعار (مشتمل بر بى‌وفايى دنيا و مرگ سلاطين و خوارى ايشان) را خواند:

قله‌های بلند را برای خود منزلگاه کردند، و همواره مردان مُسَلح آنها را نگهبانی می‌کردند؛ ولی قله‌های بلند آنان را مانع از مرگ نشد، آخر از دامن آن قله‌های رفیعِ مستحکم، در گودال‌های قبر رها شدند و چه بد منزلگاهی بود! بعد از دفن در قبور، منادی بانگ زد: کجا رفت آن مشاوران و رازداران و آن تاجها و زیورها؟ کجا رفتند آن چهره‌های نعمت‌پرورده که در آسایش در پس پرده‌های رنگارنگ و زینت‌ها خود را از انظار مخفی نگاه می‌داشتند؟ قبرْ عاقبت آنها را روشن ساخت هنگامی که از آنان پرسید. آن چهره‌ها عاقبت جولانگاه کِرمهای زمین شد که بر روی آنها حرکت می کنند! زمان زیادی در دنیا خوردند و آشامیدند و همه چیز را بلعیدند؛ ولی امروز همانها خوراک زمین و حشرات زمین شده اند! و زمان درازی طول کشید تا خانه‌هایی آباد کردند که آنان را حفظ کند. پس خانه‌ها و ساکنان آن را ترک کردند و منتقل شدند بسرای دیگر. و چه بسیار اموال زیادی را که انبار و ذخیره کردند و آن را برای دشمنان بجای گذاشتند و رفتند. مسکن‌ها و کاخ‌های آنان به ویرانه‌ای بی آب و علف تبدیل گردید و ساکنانِ آن مسکن‌ها، بسوی قبرها کوچ کردند."

همهٔ حاضران منقلب شدند و یقین کردند که متوکل حضرت را خواهد کُشت؛ اما متوكل از شنيدن اين اشعار گريست به اندازه‌اى كه اشكِ چشمش ريشِ نحسش را خیس كرد و حاضرين نيز گريستند [و بروايت كنزالفوائد، در این لحظه متوكل جامِ شراب را بر زمين زد و عيشش منغض شد] سپس از آن حضرت پرسيد: آیا قرض دارى؟ فرمودند: بلى، چهار هزار دينار؛ پس چهار هزار دينار به آن حضرت بخشيد و ایشان را با اکرام و احترام بخانه‌‌اش رد كرد.

«و قد كان سعي بأبي الحسن علي بن محمد إلى المتوكل، و قيل له: إن في منزله سلاحا و كتباً و غيرها من شيعته، فوجه إليه ليلاً من الأتراك و غيرهم مَنْ‌ هجم عليه في منزله على غفلة ممن في داره، فوجده في بيت وحده مغلق عليه و عليه مدْرَعة من شَعَرٍ، و لا بساط‍‌ في البيت إلا الرمل و الحصى، و على رأسه ملْحَفة من الصوف متوجهاً إلى ربه يترنم بآيات من القرآن في الوعد و الوعيد، فأخذ على ما وجد عليه، و حمل إلى المتوكل في جوف الليل، فمثل بين يديه و المتوكل يشرب و في يده كأس، فلما رآه أعظمَه و أجلسه إلى جنبه و لم يكن في منزله شيء مما قيل فيه، و لا حالة يتعلل عليه بها، فناوله المتوكل الكأس الذي في يده، فقال: يا أمير المؤمنين، ما خامر لحمي و دمي قط‍‌، فأعْفِنِي منه، فعافاه، و قال: أنشدني شعراً أستحسنه، فقال: إني لقليل الرواية للأشعار، فقال: لا بد أن تنشدني فأنشده:
باتُوا عَلى قُلَلِ الاَجْبالِ تَحْرِسُهُمْ
غُلْبُ الرِّجالِ فَلَمْ تَنْفَعْهُمُ الْقُلَلُ
وَ اسْتَنْزِلُوا بَعْدَ عِزَّ مِنْ مَعاقِلِهِمْ
وَ اُسْكِنُوا حُفَرا يا بِئْسَما نَزَلوُا
نداهُمْ صارِخٌ مِنْ بَعْدِ دَفْنهمُ
اَيْنَ الاَساوِرُ وَ التّيجانُ وَ الْحُلَلُ
اَيْنَ الْوُجُوهُ الّتَى كانَتْ مُنَعَّمَةً
مِنْ دُونِها تُضْرَبُ الاَسْتارُ وَ الكُلَلُ
فَاَفْصَحَ الْقَبْرُ عَنْهُمْ حينَ سآئِلَهُمْ
تِلْكَ الْوُجُوهُ عَلَيْهَا الدُّودُ تَنْتَقِلُ
قَدْ طالَ ما اَكَلُوا دَهْرا وَ قَدْ شَرِبُوا
وَاَصْبَحُوا الْيَوْمَ بَعْدَ الاَكْلِ قَدْ اُكِلُوا.

قال: فأشفق كل من حضر على علي، و ظن أن بادرة تبدر منه إليه، قال: و اللّٰه لقد بكى المتوكل بكاء طويلاً حتى بلت دموعه لحيته، و بكى من حضره، ثم أمر برفع الشراب، ثم قال له: يا أبا الحسن، أ عليك دَينٌ‌؟ قال: نعم أربعة آلاف دينار، فأمر بدفعها إليه، ورده إلى منزله من ساعته مكرماً.»

@ashkvareh
@sohof2

1.7K viewsedited 20:48