СЛОНАТЫ СОФИАЙЫ ЗАРӔГ. (Вариант)
«Уой, мӕ сау тӕригъӕдӕй, загъта, ей, —
Слонаты хъал Софиа афтӕ бадзуры, — уой,
Мӕн мӕ дыууадӕс курӕгӕй мулчы фӕдыл
Гуырдзиаг кънйазмӕ чи радта, уой,
Мӕ инӕлар фыд ӕмӕ мӕ афицер ӕфсымӕр, уой,
Уӕй, мӕ тӕригъӕдӕй Дайраны хидыхъус хидгӕстӕй ныддауат,
Мӕнӕн мӕ цард чи фехӕлдта, уой.
Уой, мӕ инӕлар фыд дӕ инӕлары пъагонтӕ салдатӕй раивай,
Мӕн ӕнӕбары бонӕй зӕронд нӕл хуымӕ чи радта, уой,
Уой, мӕ тӕригъӕдӕй, — загъта Софиа, —
Фӕндараст ма фӕуат, мӕ фыд ӕмӕ ме ’фсымӕр,
Мӕн Душеты коммӕ чи фесӕфта,
Уой, ныр, дам, чи фехъусдзӕн мӕнӕн Душеты комӕй
Мӕ хъарджытӕ, — загъта, уой,
Слонаты рӕсугъд Софиа, уой!
— Уой, мӕстӕй, зӕгъы, уӕддӕр куыннӕ мӕлон, уой,
Райсомӕй раджы ӕнӕхсадӕй,
Ӕфтъӕрын, нуазын байдайы, уой,
Ацы гуырдзиаг хуы, уой.
Уой, райсомӕй изӕрмӕ та хуыррыттӕй фӕхуыссы,
Мӕнӕн та уымӕ кӕсынӕй мӕ зӕрдӕ фӕриссы, уой,
Уой, тӕхудиаг ӕмӕ ма ныр ирон барӕг
Чи фены», — афтӕ бадзуры Софиа.
Уалынмӕ Душеты комы ирон барӕг фӕзыны, уой.
Йӕ ехсы цӕфӕй рудзгуытӕ куы згъӕлынц,
Уой, рӕсугъд Софиайы йӕ фӕсарц куы рахӕссы
Уӕд, мӕ хуртӕ, Ирыстонмӕ, уой!

Ныффыста йӕ Гокъоты Мурат. ЦИГСИИ-йы архив.
#иронзарӕг

ХЪАЛӔГАТЫ БЕК.
Хъалӕгаты Бек дзӕвгар рӕстӕг абырӕг хатти, фӕлӕ фӕстагмӕ ахӕм «хорз» цардӕй куы стыхст, уӕд Ольгинскӕйы хъӕуы хистӕртӕм бахатыд, цӕмӕй йын ныххатыр кӕной йӕ рагон рӕдыдтытӕ ӕмӕ йын радтой сӕ хъӕуы цӕрыны бар. Хъӕуы хистӕтӕ ахӕм уынаффӕ рахастой: кӕд ӕмӕ дӕ рӕдыдтытыл сӕттыс ӕмӕ уыцы ӕбуалгъ митӕ ныууадзыныл разы дӕ, уӕд дын мах нӕ хъӕуы цӕрыны бар дӕттӕм, ӕцӕг ардыгӕй фӕстӕмӕ дӕхи къухвӕллойӕ куыд цӕрай ӕмӕ мах хуызӕн ӕгъдау куыд кӕнай, афтӕ.
Лӕппу сын арфӕ ракодта, фӕлӕ сын ноджыдӕр иу курдиат загъта: «Иу мӕхъхъӕлон чызг уарзын ӕмӕ мын ӕй йе ’рвадӕлтӕ нӕ дӕттынц. Уый аскъӕфыны бар мын раттут. Уый куы саразон, уӕд уый фӕстӕ мӕхи сабыр дардзынӕн, сымах хуызӕн цӕрдзынӕн». Хистӕртӕ сразы сты ӕмӕ загътой: «Аскъӕф ӕй! Бар дын ис!» Чызджы ном хуынди Фатимӕ. Бек ӕм барвыста, ахӕм ӕмӕ ахӕм афон дӕ рудзгуыты бынты ацӕудзыстӕм, ды та дӕхи ӕрмӕстдӕр рудзынгӕй гыццыл радар, зӕгъгӕ. Чызг афтӕ бакодта. Лӕппу чызджы иу къухӕй арӕхстгай ӕриста, йӕ бӕхы фӕсрагъ ӕй ӕрбадын кодта ӕмӕ сӕхимӕ фӕцагайдта.

Мӕхъхъӕл фӕфӕдис сты, фӕлӕ сӕ сӕ хистӕртӕ баурӕдтой. Ахӕм лӕджы фӕстӕ фӕдисы цӕуын нӕ хъӕуы. Хорзӕй дзы ницы рауайдзӕн фыдбылыз йеддӕмӕ. Чызг иу къухӕй рудзынгӕй чи ахаста, уый ӕцӕг лӕг у. Сиахсӕн нын бӕззы, зӕгъгӕ.

Хьараты Ирбеджы иыхӕстӕй йӕ ныффыста Торчынты Таймураз 2003 азы Црауы.
#таурӕгъ

🎧 Нажми чтобы найти песню

Цы сусӕг кӕнон,
Бирӕ кӕй уарзын,
Бирӕ кӕй уарзын, гъей
Мӕ иунӕг уарзон,
Дӕумӕ кӕй бадын,
Дӕумӕ кӕй бадын, гъей
Уӕд хъазты вӕййын
Фӕрсгӕ мӕ кӕнынц,
Фӕрсгӕ мӕ кӕнынц, гъей
Курӕг дӕ куы ис
Мой куыд нӕ кӕныс,
Мой куыд нӕ кӕныс, гъей
Кӕмӕн ракӕнын,
Мӕ сусӕг ныхас
Мӕ сусӕг ныхас, гъей
Уый дзы скӕны
Стыр тулдз бӕлас
Стыр тулдз бӕлас, гъей.
Уӕд та мӕ сагъӕс
Мӕ мадӕн зӕгъон,
Мӕ мадӕн зӕгъон, гъей
Бынтон ӕнамонд
Мӕхи куыд хонон,
Мӕхи куыд хонон, гъей..
Цы сусӕг кӕнон,
Бирӕ кӕй уарзын,
Бирӕ кӕй уарзын, гъей
Мӕ иунӕг уарзон,
Дӕумӕ кӕй бадын,
Дӕумӕ кӕй бадын, гъей
Фӕлӕ мӕ уый дӕр куы нӕ бамбара,
Куы нӕ бамбара, гъей
Мӕ къӕйных ныхас куы нӕ ныббара,
Куы нае ныббара, гъей
Сӕумӕйы ӕртах кӕрдӕгыл баззад,
Кӕрдӕгыл баззад, гъей.

Ныхӕстӕ - Дзиов Хадзбечыр.
#иронзарӕг

АРТ ÆМÆ АГ.
Арт тынгдæр-тынгдæр
Аджы бын сыгъди.
Агæн йæ сæр-сæр
Уæлартæй цыди.

«Оххай-гъе, — загъта артæн, — Фыцæгау мæ сфыц.
Цас мын зын кæны дæ цæхæр, Уый дæр-иу æрхынц.

Кæннæуæд æгæр куы стæвд уон, Куы скæлон, мыййаг».
Лæгъстæ йын кодта
Уæлартæй дæр аг.

Арт æм кæм хъуыста, æндзæрста йæхи,
Аг йæ сæрмæ ссыд,
Слæпирдта, — ракалд йæ былтæй, Арт дæр ныххуыссыд.

Хæтæг-хæтæг цæл ары,
Æгæр хæтæг цæф ары.

#гӕдиатысекъа
#ӕмбисонд

Мы - не цифры. Мы - не товар.

Алы адӕмыхаттмӕ дӕр уыдис , йӕхи фӕндыры
цагъдмдӕ кадджытӕ ӕмӕ таурӕгътӕ чи кодта,
ахдӕм адӕймӕгтӕ. Дӕсны кадӕггӕнджытӕ
нӕ Ирыстоны бирӕ уыди! Бӕркадджын сты
сӕ сфӕлдыстадон бынтӕ - Нарты кадджытӕ,
фыдӕлтыккон таурӕгьтӕ, ӕмбисӕндтӕ ӕмӕ
зарджытӕ. Кадӕггӕнӕг Томайты Мысырбийӕн уыд
йӕхи хъӕлӕс, йӕхи митдуне, ӕууӕлтӕ. Хъыгагӕн,
Мысырби не 'хсӕн нал ис, фӕлӕ йӕ рухс ном, йӕ
зараг хъӕлӕс цӕры ирон адӕмы зӕрдӕты.

Сайт ГТРК "Алания" - http://аlаniаtv.гu/

Томайты Мысырби.
Райгуырд 1904 азы Куырттаты комы, Къорайы. Лӕппу чысылӕй арӕх цыд фыййау ӕмӕ-иу уырдӕм, стырӕй бафтгӕйӕ, йӕ зӕрдыл ӕрлӕууыдысты йӕ сабион бонтӕ. Хъыгагӕн, бинонтӕ уӕззау маст бавзӕрстой, ӕнӕхъуаджы сæ кӕй скулак кодтой, уымӕй ӕмӕ 12 азы фӕиппӕрд сты Ирыстонӕй. Мысырби хорз арӕхст къухӕй куыстмӕ, фӕлӕ ӕппӕты тынгдӕр йӕ зӕрдӕмӕ арф айста хъисынфӕндыр ӕмӕ ӕдзухдӕр уыд йе ‘мбӕлццон.
Цӕгат Ирыстоны радиокомитет йӕ цӕгъдтытӕй ныффыста цалдӕр ӕмӕ сæм радиомӕхъусджытӕ хъуыстой ӕхсызгонӕй. Йӕ репертуары ма дзӕвгар цӕгъдтытӕ уыд, радиокомитет дӕр ӕм арӕх хатыдысты, цӕмӕй иннӕты дӕр ныффыстаиккой, фӕлӕ бонӕмгъуыды аххосӕй уыдон фыст нал ӕрцыдысты. Мысырби сӕххӕст кодта кадджытӕ «Хуха ӕмӕ Нарсау», «Бадилаты балц», «Иунӕг», «Ӕлдарты Куыцыкк», «Нарты Батрадз», «Софиайы зарӕг», «Къарджиаты фаззӕтты зарӕг», «Дзылаты Дзандзӕбӕхы зарӕг», «Бӕтӕйы фыртты зарӕг», «Къубалты Куыдзыгусы зарӕг», «Майрӕмыхъуаты Дзабойы зарӕг», «Кодзырты Дзӕрӕхмӕты зарӕг», «Уастырджийы зарӕг», кафыны цӕгъдтытӕ ӕмӕ ӕндӕртӕ.
#иронаивад

🎧 Нажми чтобы найти песню

🎧 Нажми чтобы найти песню

Къам @mikhoshka
#ӕмбисонд

ЛӔГ ӔМӔ АРС.
Лӕг ӕмӕ арс бадзырдтой: нӕ дыууӕйӕ райсомӕй хур раздӕр чи фена, уый хӕцдзӕргӕ цард кӕнӕд.
Райсомӕй лӕг хурыскӕсӕнырдӕм кӕсын байдыдта арс та, бӕрзонддӕр цы хох уыди, уый цъупмӕ.
Уалынджы хур бӕрзӕндтӕм скаст, ӕмӕ арс фӕхъӕр кодта:
— Уӕлӕ хур!
Уымӕ гӕсгӕ арс ныр дӕр ма хӕцдзӕргӕ цард кӕны, лӕг та тухитӕ кӕны.
#аргъау

🎧 Нажми чтобы найти песню

ЗÆРОНД ФÆНДЫРДЗÆГЪДÆГ.

Дард фæндæгтæ... Нал мæ хъæуынц,
— Иххост сыл ныддæн.
Мин фæндаджы цардмæ цæуынц,
Иу фæндаг — мæрдтæм.

Дун-дунетыл цас фæхаттæн,
Мемæ уыд фæндыр.
Иу бон-иу сæндæтты бадтæн,
Иннæ бон — мæгуыр.

Чызджытæн? Куыннæма цагътон,
Фæлæ амонд нæй. —
Фембæлæм,— кæмæн-иу загътон,
Уый мыл худт хъæрæй.

Лæппутæ та — сау уаритæ
Симдтой-иу æмæ
Хъазгæмхасæн сау суаритæ
Баппæрстой мæнмæ.

Бауарзтон æхцайы зæлланг
Амонды хуызæн.
Хъазты-иу мæ уæнгты фæллад
Давдæй фæци сæн.

Дард рæтты, Хуыцауæй разы,
Арфæйаг фæдæн.
Балцвæндæгтæ адæм уарзын
Сахуыр кодтой мæн.

Хорзæй иртасын æвзæры,— Уыйбæрц дæр мæ фæрс.
Чи цæмæй куыдтæтæ цæры,
Хорз базыдтон æз.

Иутæм нæй æфсармы хъæстæ, Фæлæ ссардтой уарт:
Аразгæ бæрзонд ныхæстæй Амайынц сæ цард.

Давынц дыккæгтæ æууæнкæй,
Се ’цæг ном — æмбæхст.
Хурæнгæс чызджыты зæнгтæй
Нал фæисынц цæст.

Иннæтæ сæ сæртæг хъæртæй
Амарынц æгъдау.
Урс бæргæ систы сæ сæртæ,
Зæрдæтæ та — сау.

Цыппæрæм нæ лæууы дзыхъхъы,
Хахуыртæ фыссы.
Чи уæлдæр хицауы дзыппы
’Хцайы бардз тъыссы.

Фæлæ цасфæнды уæнт уыдон,
Хорз лæгтæ — фылдæр.
Растдзинад æмæ фыдæбон
Равзарынц уæддæр.

Зæхх — сæ Хуыцау, æмæ курынц,
Агурынц дзы сой.
Хоры зад хуымтæ сæм худынц,
Хоры хуым — фæллой.

— Чи цас федта, уыйбæрц зоны,—
Загъта-иу фыдæл.
Нал уыд Ир йæ дард бæлццонæн
Сæмбæлын æнхъæл.

Ракæсут-ма, урссæр хæхтæ,
Нал мæ зонут, ау!
О мæ фæндыр, цины зæлтæ
Иры зæххыл тау!

Дард фæндæгтæ...
Нал мæ хъæуынц,—
Иххост сыл ныддæн.
Мин фæндаджы цардмæ цæуынц,
Иу фæндаг — мæрдтæм.

ЧЕДЖЕМТЫ АХСАР.
#иронзарӕг

Зебрӕты астӕу ӕмбӕхст зыгъарӕг, ссарут ӕй.

#сӕрсӕттӕн.

ХЪРЫМЫ ХАН ӔМӔ УЫРЫСЫ ӔРЦЫД.
Раджы кӕддӕр нӕ адӕм Хърымы ханӕн хъалон фыстой. Уӕд дын иухатт иу фиййау иннӕмӕ дзуры, сӕ цуры Биасланты Асланбег лӕууыд, афтӕмӕй: «Тӕхуды -ӕмӕ Биасланты фыртӕй куы уаин!» — «Ӕмӕ цы ракӕнинаг дӕ уӕд?» — афарста йӕ иннӕ фиййау. — «Ӕз Бибертмӕ фӕцӕуин ӕмӕ йын зӕгъин, цӕттӕ у, зӕгъгӕ. Мӕхӕдӕг Хърымы ӕфсад ӕрхонин, Ахсӕуӕты коммӕ йӕ басаин, нӕ адӕмы ӕрӕмбырд кӕнин ӕмӕ ӕхсӕвы Хърымы ныццӕгъдиккам».
Уыцы ныхӕстӕ Асланбег фехъуыста ӕмӕ афтӕ бакодта. Тӕтӕр фӕлыгъдысты нӕ бӕстӕйӕ, ӕмӕ нӕ адӕм та хъалон фидын райдыдтой кӕсӕджы Биаслантӕн— ир дӕр ӕмӕ дыгур дӕр. Уӕд уырыс амы рӕтты нӕма уыдысты ӕмӕ Биаслантӕ иуцасдӕр рӕстӕг афтӕ хъалонисджытӕй уыдысты.
Стӕй фӕзындысты уырыс ӕмӕ Биасланты ныппырх кодтой, дыгур дӕр сӕ сӕхимӕ нал уагътой, ӕмӕ афтӕмшй Биаслантӕ слӕмӕгъ сты.
Фӕстагмӕ уырыс ӕрбацыдысты ӕввахсдӕр ӕмӕ ӕрцардысты Терчы доны былтыл. Нӕ заманы нӕм ӕрцыд Дыгурмӕ Абхаз- инӕлар дӕр фӕци. Уый фӕстӕ нӕм иу гуырдзиаг сауджын, Самарганов Никъалай, зӕгъгӕ, ӕрцыд ӕмӕ чи саргъуыдтаид, уыдонӕй алкӕмӕн дӕр сомырдӕг лӕвӕрдта. Уӕд аргъуыд ӕрцыд ӕртӕфондзыссӕдз адӕймагыл.

Вс. Миллер ныффыста 1880 азы сӕрды Стыр Дыгуры хъӕуы.
#таурӕгъ