2:77.
أَوَلَا يَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَمَا يُعْلِنُونَ
Оят: [Ахир бу яҳудийлар] Аллоҳ уларнинг [дилларида] сир тутган ва ошкор этган нарсаларини билишлигини наҳотки англаб етмасалар?
Тафсир: [Улар ўзларининг ҳақиқий эътиқодларини [қалбларида] яширадилар ва шундай қилиш орқали мўминларни ўзларига қарши ҳужжатлашишдан маҳрум қила оладилар, деб йўлайдилар. Бироқ, улар қаттиқ адашадилар, чунки уларнинг очиқ-ошкор қилаётган ишларини ҳам, яширин қилиб юрган қилмишларини ҳам Аллоҳ яхши билади. Ва Робб Таъало Ўзининг иймон келтирган қулларига, мунофиқларнинг асл эътиқодларини билиб олиш йўлларини очиб берган.]
https://t.me/tafsirassaadiy
أَوَلَا يَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَمَا يُعْلِنُونَ
Оят: [Ахир бу яҳудийлар] Аллоҳ уларнинг [дилларида] сир тутган ва ошкор этган нарсаларини билишлигини наҳотки англаб етмасалар?
Тафсир: [Улар ўзларининг ҳақиқий эътиқодларини [қалбларида] яширадилар ва шундай қилиш орқали мўминларни ўзларига қарши ҳужжатлашишдан маҳрум қила оладилар, деб йўлайдилар. Бироқ, улар қаттиқ адашадилар, чунки уларнинг очиқ-ошкор қилаётган ишларини ҳам, яширин қилиб юрган қилмишларини ҳам Аллоҳ яхши билади. Ва Робб Таъало Ўзининг иймон келтирган қулларига, мунофиқларнинг асл эътиқодларини билиб олиш йўлларини очиб берган.]
https://t.me/tafsirassaadiy
2:78.
وَمِنْهُمْ أُمِّيُّونَ لَا يَعْلَمُونَ الْكِتَابَ إِلَّا أَمَانِيَّ وَإِنْ هُمْ إِلَّا يَظُنُّونَ
Оят: Ва улар [яҳудийлар] орасида китобни билмайдиган [яъни, ўқишни, ёзишни билмагани учун, китобларда нима ёзилганидан бехабар]лари бор. Улар [ҳар ҳил асоси бўлмаган қиссаларга ишошиб] факат орзуларга бериладилар [сўнгра уларни бошқаларга айтиб берадилар]. [Аллоҳнинг китобида келтирилган ҳақиқий илмларга эга бўлиш ўрнига, бу жоҳил кимсаларнинг] қиладиган ишлари фақат гумон қилишдир, холос.
Тафсир: [Бу ва бундан аввалги оятларда Аллоҳ Таъало, яҳудийлар орасида илм берилган ва жоҳил кишилар, ҳақиқий мўминлар ва мунофиқ кимсалар мавжудлиги ҳақида айтиб бермоқда. Уларнинг аҳли илмлари ўзларининг адашган эътиқодларида маҳкам туриб олган одамлардир. Билимсиз жоҳиллари эса, ўша аҳли илмларга кўр-кўрона эргашиб, уларга итоат қилиб юрадилар ва уларни ҳидоят йўлига туришларини гумон қилиш учун бирон бир асоснинг ўзи йўқдир.]
https://t.me/tafsirassaadiy
وَمِنْهُمْ أُمِّيُّونَ لَا يَعْلَمُونَ الْكِتَابَ إِلَّا أَمَانِيَّ وَإِنْ هُمْ إِلَّا يَظُنُّونَ
Оят: Ва улар [яҳудийлар] орасида китобни билмайдиган [яъни, ўқишни, ёзишни билмагани учун, китобларда нима ёзилганидан бехабар]лари бор. Улар [ҳар ҳил асоси бўлмаган қиссаларга ишошиб] факат орзуларга бериладилар [сўнгра уларни бошқаларга айтиб берадилар]. [Аллоҳнинг китобида келтирилган ҳақиқий илмларга эга бўлиш ўрнига, бу жоҳил кимсаларнинг] қиладиган ишлари фақат гумон қилишдир, холос.
Тафсир: [Бу ва бундан аввалги оятларда Аллоҳ Таъало, яҳудийлар орасида илм берилган ва жоҳил кишилар, ҳақиқий мўминлар ва мунофиқ кимсалар мавжудлиги ҳақида айтиб бермоқда. Уларнинг аҳли илмлари ўзларининг адашган эътиқодларида маҳкам туриб олган одамлардир. Билимсиз жоҳиллари эса, ўша аҳли илмларга кўр-кўрона эргашиб, уларга итоат қилиб юрадилар ва уларни ҳидоят йўлига туришларини гумон қилиш учун бирон бир асоснинг ўзи йўқдир.]
https://t.me/tafsirassaadiy
2:79.
فَوَيْلٌ لِّلَّذِينَ يَكْتُبُونَ الْكِتَابَ بِأَيْدِيهِمْ ثُمَّ يَقُولُونَ هَذَا مِنْ عِندِ اللَّهِ لِيَشْتَرُوا بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا فَوَيْلٌ لَّهُم مِّمَّا كَتَبَتْ أَيْدِيهِمْ وَوَيْلٌ لَّهُم مِّمَّا يَكْسِبُونَ
Оят: [Аллоҳдан нозил қилинган таврот] китобни ўз қўллари билан [ўзгартириб] ёзган, сўнгра у [ўзгартирилган матнлари]нинг эвазига арзон баҳо олиш учун “Бу Аллоҳнинг хузуридан [нозил қилинган нарса]”, дейдиганларга вайл [қаттиқ жазо] бўлсин! Қўллари билан ёзган нарсаларидан уларга вайл [ҳалокат] бўлсин! Уларга касб қилиб топган нарсаларидан вайл бўлсин!
Тафсир: [Аллоҳнинг муқаддас китобларини ўзгартирган ва ўзлари тўқиб чиқарган матнларни “Бу Аллоҳдан нозил қилинган оятлар”, деб иддао қилувчи гуноҳкорларга Робб Таъало қаттиқ таҳдид солди. Шубҳасиз, улар билиб турган ҳолларида, дунёнинг, агар бошидан охиригача йиғиб олинса ҳам арзимас, ҳақир бўлган матоҳига эришиш илинжида ёлғонни тарқатадилар ва ҳақни беркитадилар. Бировнинг мулкини [ноҳақдан] қўлга киритишда, ўз ёлғонларини тузоқ сифатида ишлатишади. Шу билан бирга, улар одамларга икки бора адолатсизлик қиладилар.
Биринчидан: одамларни динлари борасида адашишлик, залолатга олиб кирадилар;
Иккинчидан: одамларнинг мол-мулкларини даҳшатли ёлғонни тўқиш орқали ейдилар ва ҳақиқий ҳақни ўзларига кўрсатма қилиб олмайдилар.
Уларнинг жиноятлари, ўғриларнинг, талон-тарож билан шуғулланувчиларнинг ва бошқа қилмишкорларнинг жиноятлариданда оғирроқдир, айнан шунинг учун ҳам, Аллоҳ Таъало уларни қаттиқ жазога мустаҳиқ этишини ваъда қилиб, огоҳлантирди, чунки улар илоҳий китобларни бузиб ўзгартирар, ёлғон тарқатар ва ҳаром йўллар билан молу давлат орттирар эдилар. Бу оятдаги “Уларга вайл бўлсин” ибораси, жуда кучли қўрқитув бўлиб, уларни қаттиқ азоб ва махзунлик кутаётганидан дарак беради. Шайхул-ислом ибн Таймия, охирги беш оятнинг тафсирида шундай дедилар: “Муқаддас китоблар [таврот ва инжил]даги калималарни ўз ўрнидан бошқа ўринга қўйганларни Аллоҳ маломатлади ва бу маломат, ўзининг ёлғонини, ботил ақидасини, қуръон ва суннатдан келган сўзлар билан асосламоқчи бўлганларга ҳам тегишлидир”.
Шунингдек, китобдан илми бўлмаган, аммо қуруқ орзу-ҳавасларга, хомҳаёлларга берилган кимсалар ҳам Аллоҳнинг танқиди остидадирлар. Бу танқид яна, қуръоннинг оятлари ҳақида фикр юритишни хоҳламаган ва унинг сўзларини [кўр-кўрона] оддийгина такрорлаш [ёдлаш] билан кифояланиб қолганларга ҳам тааллуқлидир. Ҳамда, Аллоҳнинг китобига зид келадиган асарларни ёзган, ҳақ динга раддия, эътироз бермоқчи бўлган ва ўзининг номақбул дунёқарашини Аллоҳга нисбатламоқчи бўлган кимсалар ҳам, бу маломатдан мустасно эмаслар. Бундайлар ўзларининг қабиҳ нуқтаи назарларини (уятсизларча): бу шариат ва дин, бу қуръон ва суннатнинг маъноси, бу солиҳ ўтмишдошлар ва буюк имомларнинг тутган йўли ва мусулмонлар маҳкам тутишлари керак бўлган ислом динининг асосий ақидаси — деб атайдилар. Яна одамлар билиб қўйсинларки, бу маломат ва қоралаш нафақат яҳудийларга, балки, ўзи эълон қилаётган қўштирноқ ичидаги "ҳаққа" биров раддия беролмаслиги учун, қуръон ва суннат илмларини беркитган кимсаларга ҳам тегишлидир. Бу иш кўпинча нафсу ҳавосига эргашган кимсалардан содир бўлади. Умумий ҳолда, улар қаторига рофидияларни [шияларнинг энг ашаддий, адашган оқимларидан бир оқим — тарж.] киритса бўлади, қисман эса, мусулмонлар ичида юрган ва ўзини фалончи шайхга, ёки фалончи олимга [муқоллидлик билан] эргашувчиман, деювчи кишиларни киритса бўлади.]
https://t.me/tafsirassaadiy
فَوَيْلٌ لِّلَّذِينَ يَكْتُبُونَ الْكِتَابَ بِأَيْدِيهِمْ ثُمَّ يَقُولُونَ هَذَا مِنْ عِندِ اللَّهِ لِيَشْتَرُوا بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا فَوَيْلٌ لَّهُم مِّمَّا كَتَبَتْ أَيْدِيهِمْ وَوَيْلٌ لَّهُم مِّمَّا يَكْسِبُونَ
Оят: [Аллоҳдан нозил қилинган таврот] китобни ўз қўллари билан [ўзгартириб] ёзган, сўнгра у [ўзгартирилган матнлари]нинг эвазига арзон баҳо олиш учун “Бу Аллоҳнинг хузуридан [нозил қилинган нарса]”, дейдиганларга вайл [қаттиқ жазо] бўлсин! Қўллари билан ёзган нарсаларидан уларга вайл [ҳалокат] бўлсин! Уларга касб қилиб топган нарсаларидан вайл бўлсин!
Тафсир: [Аллоҳнинг муқаддас китобларини ўзгартирган ва ўзлари тўқиб чиқарган матнларни “Бу Аллоҳдан нозил қилинган оятлар”, деб иддао қилувчи гуноҳкорларга Робб Таъало қаттиқ таҳдид солди. Шубҳасиз, улар билиб турган ҳолларида, дунёнинг, агар бошидан охиригача йиғиб олинса ҳам арзимас, ҳақир бўлган матоҳига эришиш илинжида ёлғонни тарқатадилар ва ҳақни беркитадилар. Бировнинг мулкини [ноҳақдан] қўлга киритишда, ўз ёлғонларини тузоқ сифатида ишлатишади. Шу билан бирга, улар одамларга икки бора адолатсизлик қиладилар.
Биринчидан: одамларни динлари борасида адашишлик, залолатга олиб кирадилар;
Иккинчидан: одамларнинг мол-мулкларини даҳшатли ёлғонни тўқиш орқали ейдилар ва ҳақиқий ҳақни ўзларига кўрсатма қилиб олмайдилар.
Уларнинг жиноятлари, ўғриларнинг, талон-тарож билан шуғулланувчиларнинг ва бошқа қилмишкорларнинг жиноятлариданда оғирроқдир, айнан шунинг учун ҳам, Аллоҳ Таъало уларни қаттиқ жазога мустаҳиқ этишини ваъда қилиб, огоҳлантирди, чунки улар илоҳий китобларни бузиб ўзгартирар, ёлғон тарқатар ва ҳаром йўллар билан молу давлат орттирар эдилар. Бу оятдаги “Уларга вайл бўлсин” ибораси, жуда кучли қўрқитув бўлиб, уларни қаттиқ азоб ва махзунлик кутаётганидан дарак беради. Шайхул-ислом ибн Таймия, охирги беш оятнинг тафсирида шундай дедилар: “Муқаддас китоблар [таврот ва инжил]даги калималарни ўз ўрнидан бошқа ўринга қўйганларни Аллоҳ маломатлади ва бу маломат, ўзининг ёлғонини, ботил ақидасини, қуръон ва суннатдан келган сўзлар билан асосламоқчи бўлганларга ҳам тегишлидир”.
Шунингдек, китобдан илми бўлмаган, аммо қуруқ орзу-ҳавасларга, хомҳаёлларга берилган кимсалар ҳам Аллоҳнинг танқиди остидадирлар. Бу танқид яна, қуръоннинг оятлари ҳақида фикр юритишни хоҳламаган ва унинг сўзларини [кўр-кўрона] оддийгина такрорлаш [ёдлаш] билан кифояланиб қолганларга ҳам тааллуқлидир. Ҳамда, Аллоҳнинг китобига зид келадиган асарларни ёзган, ҳақ динга раддия, эътироз бермоқчи бўлган ва ўзининг номақбул дунёқарашини Аллоҳга нисбатламоқчи бўлган кимсалар ҳам, бу маломатдан мустасно эмаслар. Бундайлар ўзларининг қабиҳ нуқтаи назарларини (уятсизларча): бу шариат ва дин, бу қуръон ва суннатнинг маъноси, бу солиҳ ўтмишдошлар ва буюк имомларнинг тутган йўли ва мусулмонлар маҳкам тутишлари керак бўлган ислом динининг асосий ақидаси — деб атайдилар. Яна одамлар билиб қўйсинларки, бу маломат ва қоралаш нафақат яҳудийларга, балки, ўзи эълон қилаётган қўштирноқ ичидаги "ҳаққа" биров раддия беролмаслиги учун, қуръон ва суннат илмларини беркитган кимсаларга ҳам тегишлидир. Бу иш кўпинча нафсу ҳавосига эргашган кимсалардан содир бўлади. Умумий ҳолда, улар қаторига рофидияларни [шияларнинг энг ашаддий, адашган оқимларидан бир оқим — тарж.] киритса бўлади, қисман эса, мусулмонлар ичида юрган ва ўзини фалончи шайхга, ёки фалончи олимга [муқоллидлик билан] эргашувчиман, деювчи кишиларни киритса бўлади.]
https://t.me/tafsirassaadiy
2:80.
وَقَالُوا لَن تَمَسَّنَا النَّارُ إِلَّا أَيَّامًا مَّعْدُودَةً قُلْ أَتَّخَذْتُمْ عِندَ اللَّهِ عَهْدًا فَلَن يُخْلِفَ اللَّهُ عَهْدَهُ أَمْ تَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ
Оят: Ва улар [яҳудийлар] дедиларки: “Бизга [жаҳаннам] олови тегмайди, [бордию, тегса ҳам] саноқли кунларгина тегади [холос]”. Сиз [эй набий] айтинг уларга: “Аллоҳдан [бу ҳақда] аҳд олдингизми? [Агар ростдан ҳам шундай аҳдни У Зотдан олган бўлсанглар, билингларки,] Аллоҳ аҳдига хилоф қилмас [яъни, ваъдасини бузмас]. Ёки Аллоҳнинг шаънидан билимингиз бўлмаган нарсани сўзлаяпсизми?
Тафсир: [Аҳли китобларнинг қилиб ўтган фужурли ишларини келтиргандан сўнг, улар ҳали ўзларини солиҳ кишилар деб ўйлашларига, Аллоҳнинг азобидан албатта нажот топишларига ва улкан ажрларни қўлга киритишларига ишончлари комил эканлиги ҳақида Робб Таъало сўзлаб берди. Уларнинг таҳминларича, агар бордию улар жаҳаннамга кириб қолсалар ҳам, унинг олови уларга бармоқда санаб ўтарли бир неча кунгина тегар эмиш ва уларнинг қилган бу иддаолари, улар нафақат гуноҳларни қилишларига, балки ўзларини тамомий омонликда, хавфсизликдамиз деб ўйлашларига ҳам аниқ далилдир. Бироқ, бу иддаолари албатта асоссиздир, шунинг учун ҳам Аллоҳ Таоло уларни йўққа чиқарди ва Ўзининг пайғамбарига уларга қарата шундай дейишни буюрди: “Эй аҳли китоблар! Наҳотки Роббингизга иймон келтириш ва пайғамбарларига итоат қилиш ҳақида Аллоҳ билан аҳднома тузмаган бўлсангиз? Агар тузган бўлсангиз [билиб қўйингларки] бу аҳдномага вафо қилган солиҳлар батаҳқиқ нажот топарлар, ахир Аллоҳнинг ваъдаси ҳақ ва ўзгармасдир. Аммо шундай бўлиши ҳам мумкинки, сизлар Аллоҳнинг номидан умуман билимингиз бўлмаган нарсани гапираётгандирсиз?”.
Аҳли китобларнинг бу иддаолари икки йўл билан баҳоланадики, унинг учинчиси йўқ: Агар улар ҳақиқатдан ҳам Аллоҳ билан аҳднома тузган бўлсалар ва бу аҳдномага вафо қилсалар, у ҳолда уларнинг иддаолари тўғридир; Аммо агар улар Аллоҳнинг шаънига ёлғон тўқиётган бўлсалар, унда бу ёлғонлари билан ўзларини янада оғирроқ жазо ва фисққа маҳкум қиладилар. Бироқ, шуни таъкидлаб ўтиш керакки, аҳли китобларнинг қилиб ўтган ишлари Аллоҳнинг аҳдига умид боғлашларига ҳеч қандай йўл бермайди, ахир улар кўп пайғамбарларни инкор қилдилар ва ҳаттоки улардан баъзиларини ўлдирдилар ҳам; улар Аллоҳнинг итоатидан чекиндилар ва берган ваъдаларини буздилар. Демак, бу дегани, улар саҳиҳ илмларга эга бўлмаган ҳолларида, ботил нарсаларни тўқиб чиқармоқдалар ва Аллоҳнинг шаънига ёлғон айтмоқдалар, ваҳоланки, Аллоҳнинг шаънига туҳмат қилиш — энг буюк гуноҳ ва энг оғир жиноятлардандир.]
https://t.me/tafsirassaadiy
وَقَالُوا لَن تَمَسَّنَا النَّارُ إِلَّا أَيَّامًا مَّعْدُودَةً قُلْ أَتَّخَذْتُمْ عِندَ اللَّهِ عَهْدًا فَلَن يُخْلِفَ اللَّهُ عَهْدَهُ أَمْ تَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ
Оят: Ва улар [яҳудийлар] дедиларки: “Бизга [жаҳаннам] олови тегмайди, [бордию, тегса ҳам] саноқли кунларгина тегади [холос]”. Сиз [эй набий] айтинг уларга: “Аллоҳдан [бу ҳақда] аҳд олдингизми? [Агар ростдан ҳам шундай аҳдни У Зотдан олган бўлсанглар, билингларки,] Аллоҳ аҳдига хилоф қилмас [яъни, ваъдасини бузмас]. Ёки Аллоҳнинг шаънидан билимингиз бўлмаган нарсани сўзлаяпсизми?
Тафсир: [Аҳли китобларнинг қилиб ўтган фужурли ишларини келтиргандан сўнг, улар ҳали ўзларини солиҳ кишилар деб ўйлашларига, Аллоҳнинг азобидан албатта нажот топишларига ва улкан ажрларни қўлга киритишларига ишончлари комил эканлиги ҳақида Робб Таъало сўзлаб берди. Уларнинг таҳминларича, агар бордию улар жаҳаннамга кириб қолсалар ҳам, унинг олови уларга бармоқда санаб ўтарли бир неча кунгина тегар эмиш ва уларнинг қилган бу иддаолари, улар нафақат гуноҳларни қилишларига, балки ўзларини тамомий омонликда, хавфсизликдамиз деб ўйлашларига ҳам аниқ далилдир. Бироқ, бу иддаолари албатта асоссиздир, шунинг учун ҳам Аллоҳ Таоло уларни йўққа чиқарди ва Ўзининг пайғамбарига уларга қарата шундай дейишни буюрди: “Эй аҳли китоблар! Наҳотки Роббингизга иймон келтириш ва пайғамбарларига итоат қилиш ҳақида Аллоҳ билан аҳднома тузмаган бўлсангиз? Агар тузган бўлсангиз [билиб қўйингларки] бу аҳдномага вафо қилган солиҳлар батаҳқиқ нажот топарлар, ахир Аллоҳнинг ваъдаси ҳақ ва ўзгармасдир. Аммо шундай бўлиши ҳам мумкинки, сизлар Аллоҳнинг номидан умуман билимингиз бўлмаган нарсани гапираётгандирсиз?”.
Аҳли китобларнинг бу иддаолари икки йўл билан баҳоланадики, унинг учинчиси йўқ: Агар улар ҳақиқатдан ҳам Аллоҳ билан аҳднома тузган бўлсалар ва бу аҳдномага вафо қилсалар, у ҳолда уларнинг иддаолари тўғридир; Аммо агар улар Аллоҳнинг шаънига ёлғон тўқиётган бўлсалар, унда бу ёлғонлари билан ўзларини янада оғирроқ жазо ва фисққа маҳкум қиладилар. Бироқ, шуни таъкидлаб ўтиш керакки, аҳли китобларнинг қилиб ўтган ишлари Аллоҳнинг аҳдига умид боғлашларига ҳеч қандай йўл бермайди, ахир улар кўп пайғамбарларни инкор қилдилар ва ҳаттоки улардан баъзиларини ўлдирдилар ҳам; улар Аллоҳнинг итоатидан чекиндилар ва берган ваъдаларини буздилар. Демак, бу дегани, улар саҳиҳ илмларга эга бўлмаган ҳолларида, ботил нарсаларни тўқиб чиқармоқдалар ва Аллоҳнинг шаънига ёлғон айтмоқдалар, ваҳоланки, Аллоҳнинг шаънига туҳмат қилиш — энг буюк гуноҳ ва энг оғир жиноятлардандир.]
https://t.me/tafsirassaadiy
2:81.
بَلَى مَن كَسَبَ سَيِّئَةً وَأَحَاطَتْ بِهِ خَطِيئَتُهُ فَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ
Оят: [Аммо] йўқ! [Иш сизлар айтаётгандай осон эмас, зеро] кимки гуноҳни [ўзига] касб қилиб олса [куфрга кирса] ва унинг хатолари [уни ҳар томонлама] ўраб олган бўлса, ана ўшалар дўзаҳ эгаларидир, улар унда абадий қолурлар.
Тафсир: [Робб Таъало нафақат аҳли китоблар, балки умумий кўринишда барча гуноҳкорларга тааллуқли бўлган фармонни чиқарди. Бу фармон тамомий ва ўзгармасдирки, у ким нажот топади-ю, ким ҳалок бўлиши ҳақидаги фосиқларнинг асоссиз иддаолари ва хомҳаёлларини буткул йўққа чиқаради. Уларнинг айтаётган сўзлари ҳақдан йироқдир, зеро ёмонликни ўзига касб қилиб олган ва ўз гуноҳлари домида қолиб кетган кимсалар абадий жаҳаннамга маҳкумдирлар. Бу оятдаги “саййи'аат” сўзи шартли жумлада, номаълум шаклда зикр қилинган, бу эса: ширкнинг ҳар турли кўринишлари ва бошқа турдаги гуноҳларни ўз ичига олади, аммо бу оятда кўпроқ ширкка ишора қилинган, чунки унда гуноҳкорлар ўз гуноҳлари билан ўралиб қолишлари айтилмоқда. Зеро гуноҳлари билан ҳар томондан ўраб олинган кимса асло нажот топа олмайди, бу эса фақат мушрик бўлган кимсалар билан рўй беради. Агар инсоннинг иймони бўлса, унинг гуноҳлари уни ҳар томондан ўраб ололмайди. Бу оятга асосланиб хаворижлар: “ҳар қандай итоатсиз кимса кофирдир”, дейдилар, аммо ҳақиқатда бу оят уларга қарши ҳужжатдир, зеро аниқ бўлишича, унда айнан мушрик бўлган кимсанинг аҳволи келтирилган (гуноҳкор мусулмоннинг эмас). Ўзи ҳар сафар адашган фирқалар ўзларининг залолатни асослаш учун қуръон ва ҳадислардан далил келтиришни истаганларида [ўзлари сезмаган ҳолларида], бу далиллар уларга қарши, эътиқодларини йўққа чиқарувчи ҳужжат бўлиб чиқади.]
https://t.me/tafsirassaadiy
بَلَى مَن كَسَبَ سَيِّئَةً وَأَحَاطَتْ بِهِ خَطِيئَتُهُ فَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ
Оят: [Аммо] йўқ! [Иш сизлар айтаётгандай осон эмас, зеро] кимки гуноҳни [ўзига] касб қилиб олса [куфрга кирса] ва унинг хатолари [уни ҳар томонлама] ўраб олган бўлса, ана ўшалар дўзаҳ эгаларидир, улар унда абадий қолурлар.
Тафсир: [Робб Таъало нафақат аҳли китоблар, балки умумий кўринишда барча гуноҳкорларга тааллуқли бўлган фармонни чиқарди. Бу фармон тамомий ва ўзгармасдирки, у ким нажот топади-ю, ким ҳалок бўлиши ҳақидаги фосиқларнинг асоссиз иддаолари ва хомҳаёлларини буткул йўққа чиқаради. Уларнинг айтаётган сўзлари ҳақдан йироқдир, зеро ёмонликни ўзига касб қилиб олган ва ўз гуноҳлари домида қолиб кетган кимсалар абадий жаҳаннамга маҳкумдирлар. Бу оятдаги “саййи'аат” сўзи шартли жумлада, номаълум шаклда зикр қилинган, бу эса: ширкнинг ҳар турли кўринишлари ва бошқа турдаги гуноҳларни ўз ичига олади, аммо бу оятда кўпроқ ширкка ишора қилинган, чунки унда гуноҳкорлар ўз гуноҳлари билан ўралиб қолишлари айтилмоқда. Зеро гуноҳлари билан ҳар томондан ўраб олинган кимса асло нажот топа олмайди, бу эса фақат мушрик бўлган кимсалар билан рўй беради. Агар инсоннинг иймони бўлса, унинг гуноҳлари уни ҳар томондан ўраб ололмайди. Бу оятга асосланиб хаворижлар: “ҳар қандай итоатсиз кимса кофирдир”, дейдилар, аммо ҳақиқатда бу оят уларга қарши ҳужжатдир, зеро аниқ бўлишича, унда айнан мушрик бўлган кимсанинг аҳволи келтирилган (гуноҳкор мусулмоннинг эмас). Ўзи ҳар сафар адашган фирқалар ўзларининг залолатни асослаш учун қуръон ва ҳадислардан далил келтиришни истаганларида [ўзлари сезмаган ҳолларида], бу далиллар уларга қарши, эътиқодларини йўққа чиқарувчи ҳужжат бўлиб чиқади.]
https://t.me/tafsirassaadiy
2:82.
وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ
Оят: Ва [бироқ] иймон келтириб, солиҳ амалларни бажарганлар, ана ўшалар жаннат эгаларидирки, улар унда абадий қолурлар.
Тафсир: [Жаноби Ҳақ мўминлар васфини келтира туриб, улар Аллоҳга, фаришталарга, китобларга, пайғамбарларга, қиёмат кунига иймон келтирганларини, ҳамда солиҳ амалларни бажариб ўтганларини ҳикоя қилди. Модомики амал икки шартга жавоб бермас экан, уни “солиҳ амал” деб аталмайди:
Биринчидан: ҳар қандай амал ихлос билан ягона Аллоҳга аталиб бажарилиши шарт;
Иккинчидан: ҳар қандай амал, пайғамбар ﷺнинг кўрсатмаларига мувофиқ бўлиши керак.
Бу ва аввалги оятдан шу нарса келиб чиқадики, нажотга фақат иймон келтириб, солиҳ амалларни бажарганларгина эришади; дўзахнинг ҳалокатли эгалари бўлиб эса, Аллоҳга ширк келтириб ўтган кофирлар қолади.
Албатта, исломнинг асосларига оид бўлган бу қоида, аввалги [пайғамбарлар олиб келган] шариатларда ҳам мавжуд бўлган, зотан бу қоида ҳеч бир давр, ҳеч бир вақт ва ҳеч бир мамлакатда ўз кучини йўқотмайди ва ҳеч қачон бекор қилинмайди. У Аллоҳнинг динини асосида ётадики, қуйидаги оятда ўз аксини топган: «Аллоҳга ибодат қилинглар ва У Зотга бирон нарсани шерик [тенгқур] қилманглар. Ота-онага, қариндошларга, етимларга, камбағалларга, қариндошлардан бўлган қўшниларга ва қариндошлардан бўлмаган қўшниларга, ёнингизда бўлган хамроҳларга, сафарда юрганларга ва қўл остингиздагиларга эҳсон [яхшилик] кўрсатинглар. Дарҳақиқат, Аллоҳ манмансираган ва [катта кетишлик билан] фахр қилувчиларни севмас» (4:36).]
https://t.me/tafsirassaadiy
وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ
Оят: Ва [бироқ] иймон келтириб, солиҳ амалларни бажарганлар, ана ўшалар жаннат эгаларидирки, улар унда абадий қолурлар.
Тафсир: [Жаноби Ҳақ мўминлар васфини келтира туриб, улар Аллоҳга, фаришталарга, китобларга, пайғамбарларга, қиёмат кунига иймон келтирганларини, ҳамда солиҳ амалларни бажариб ўтганларини ҳикоя қилди. Модомики амал икки шартга жавоб бермас экан, уни “солиҳ амал” деб аталмайди:
Биринчидан: ҳар қандай амал ихлос билан ягона Аллоҳга аталиб бажарилиши шарт;
Иккинчидан: ҳар қандай амал, пайғамбар ﷺнинг кўрсатмаларига мувофиқ бўлиши керак.
Бу ва аввалги оятдан шу нарса келиб чиқадики, нажотга фақат иймон келтириб, солиҳ амалларни бажарганларгина эришади; дўзахнинг ҳалокатли эгалари бўлиб эса, Аллоҳга ширк келтириб ўтган кофирлар қолади.
Албатта, исломнинг асосларига оид бўлган бу қоида, аввалги [пайғамбарлар олиб келган] шариатларда ҳам мавжуд бўлган, зотан бу қоида ҳеч бир давр, ҳеч бир вақт ва ҳеч бир мамлакатда ўз кучини йўқотмайди ва ҳеч қачон бекор қилинмайди. У Аллоҳнинг динини асосида ётадики, қуйидаги оятда ўз аксини топган: «Аллоҳга ибодат қилинглар ва У Зотга бирон нарсани шерик [тенгқур] қилманглар. Ота-онага, қариндошларга, етимларга, камбағалларга, қариндошлардан бўлган қўшниларга ва қариндошлардан бўлмаган қўшниларга, ёнингизда бўлган хамроҳларга, сафарда юрганларга ва қўл остингиздагиларга эҳсон [яхшилик] кўрсатинглар. Дарҳақиқат, Аллоҳ манмансираган ва [катта кетишлик билан] фахр қилувчиларни севмас» (4:36).]
https://t.me/tafsirassaadiy
2:83.
وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا مِّنكُمْ وَأَنتُم مُّعْرِضُونَ
Оят: Ва [ёдингизда борми] вақтики биз [пайғамбарлар орқали] Исроил ўғилларидан аҳд [ваъда] олдик [ва аҳд шундан иборат эдики]: “Аллоҳдан ўзгасига [қуллик] ибодат қилманг ва [сидқидилдан] ота-онага, қариндошларга, етимларга ва камбағалларга эҳсон кўрсатинг. Одамларга [қўполлик қилмасдан, маъқул келадиган] чиройли гапларни айтинг, намозни [тўкис, комил] адо этинг, закотни [эса ҳақдорларга] тўланг”. [Аммо] сизларнинг озчилигингиздан ташқари [бу аҳдга вафо қилишдан] кўпчилигингиз юз ўгириб, ортга қараб кетдингиз.
Тафсир: [Бани Исроилликлар шунчалик қалблари қаттиқ одамлар бўлганларки, то Аллоҳ Таъало улардан шиддатли ваъдани олмагунича, улар У Зотнинг буйруқларини бажармас ва ҳақни қабул қилишмас эди. Аҳдномани олиш баробарида, Аллоҳ уларга фақат Роббиларигагина сиғинишни буюрди ва У Зотга бошқа нарсани шерик қилишни таъқиқлади. Бу — диннинг энг асосий шартидирки, бу шартга амал қилинмаса, Аллоҳ Таъало бирон солиҳ амални бандасидан қабул қилмайди. Ва албатта, бу — барча қулларнинг буюк Роббилари олдидаги мажбуриятидир. Шунингдек, Аллоҳ Таъало ота-онага яхшилик қилишни буюрди ва бу буйруқ ичига, ота-онани рози қиладиган ҳар қандай амаллар, ва сўзлар киради, ҳамда, бунинг остида, ота-онани норози қилиш ва уларга ёмон муомала кўрсатиш ҳам назарда тутилган, чунки уларга яхшилик қилиш, итоатларидан чиқишдан воз кечишсиз бўлмайди. Аслида, яхшилик қилишга буюриш, доимо, бу амални зиддини таъқиқлашни тақозо қилади. Қарангки, ота-онага яхшилик қилишни қаршисига бир вақтнинг ўзида икки амал зид қўйилмоқда: ҳам ота-онага ёмонлик қилиш, ҳам уларга нисбатан яхшилик қилишдан бош тортиш, агарчи шу пайт, киши уларга бирон ёмонлик қилмаса ҳам. Бу икки гуноҳнинг ҳар бири оғир бўлишига қарамай, уларнинг аввалгиси албатта оғирроқдир. Худди шу нарсани қариндошлар, етимлар ва камбағалларга қилинган яхшилик борасида ҳам айтса бўлади. Инсонларга қилинадиган яхшиликларни ҳаммасини санаб чиқишни имкони йўқ ва бу яхшиликларнинг барчаси ўз ҳад-ҳудудларга эга. Шундан кейин, Аллоҳ Таъало бани Исроилга, ҳамма одамларга яхшилик қилишни ва уларга маъруф (эзгу) сўзларни гапиришни амр қилди. Бу сўзлар қаторига: яхшиликка чақириш, ёмонликдан қайтариш, фойдали илмларга ўргатиш, салом билан қарши олиш, чиройли суҳбатлар қуриш ва бундан бошқа гўзал каломларни айтиш киради.
Табиийки, инсон одамларнинг ҳар бирларини моддий эҳтиёжларини қондира олмайди, шунинг учун Аллоҳ Таоло аҳкомларни нозил қилдики, уларга амал қилиб, инсон махлуқотларга эзгулик кўрсата олиши мумкин. Айнан шу сабабли, Аллоҳ Таъало инсонларга чиройли ва гўзал сўзларни гапиришликка буюрди. Бу дегани, киши ўз атрофидагиларга ёмон муомала қилмасин, агарчи улар кофир кимсалар бўлсалар ҳам. Бошқа бир оятда Аллоҳ деди: «Агар сизлар аҳли китоблар билан баҳс-мунозара юритсангиз, уни энг чиройли суратда бажаринг ва бу нарса, уларнинг ичидан зулмкор бўлганларига тегишли эмас» (29:46).
Роббимиз Ўз бандаларига фазилатли сўзларни сўзлашни ва фазилатли амалларни бажаришни буюрди. Ҳақиқий мўмин киши дағал ва фаҳш гапларни гапирмайди; сўкиниб, кераксиз бахс-мунозараларга берилмайди. Билъакс, у ҳамиша одоб-ахлоқ қоидаларига риоя қилиб, ўзига хос сабр-тоқат билан ўзини тутиб туради. У Аллоҳнинг иродасига бўйсунган ва У Зотнинг ажрларидан умид қилгани ҳолида, одамларга софдиллик билан муомала қилади, улар томонидан келган азиятларга эса чиройли сабр кўрсатади. Шундан сўнг Аллоҳ Таъало намозни қойим қилишни ва закотни адо этишни амр қилди. Юқорида айтиб ўтганимиздек, намоз ягона Аллоҳга қилинган ибодатни кўзда тутса, закот, бу — У Зотнинг бандаларига яхшилик қилишдир. Агар ақли расо, фаросатли киши бу ва бундан аввалги буйруқлар устида фикр юритса, ушбу буйруқларни нозил қилиш ва аҳднома тузишлар, Аллоҳнинг бани Исроилга нисбатан бўлган марҳамати эканини англаб етади.
وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا مِّنكُمْ وَأَنتُم مُّعْرِضُونَ
Оят: Ва [ёдингизда борми] вақтики биз [пайғамбарлар орқали] Исроил ўғилларидан аҳд [ваъда] олдик [ва аҳд шундан иборат эдики]: “Аллоҳдан ўзгасига [қуллик] ибодат қилманг ва [сидқидилдан] ота-онага, қариндошларга, етимларга ва камбағалларга эҳсон кўрсатинг. Одамларга [қўполлик қилмасдан, маъқул келадиган] чиройли гапларни айтинг, намозни [тўкис, комил] адо этинг, закотни [эса ҳақдорларга] тўланг”. [Аммо] сизларнинг озчилигингиздан ташқари [бу аҳдга вафо қилишдан] кўпчилигингиз юз ўгириб, ортга қараб кетдингиз.
Тафсир: [Бани Исроилликлар шунчалик қалблари қаттиқ одамлар бўлганларки, то Аллоҳ Таъало улардан шиддатли ваъдани олмагунича, улар У Зотнинг буйруқларини бажармас ва ҳақни қабул қилишмас эди. Аҳдномани олиш баробарида, Аллоҳ уларга фақат Роббиларигагина сиғинишни буюрди ва У Зотга бошқа нарсани шерик қилишни таъқиқлади. Бу — диннинг энг асосий шартидирки, бу шартга амал қилинмаса, Аллоҳ Таъало бирон солиҳ амални бандасидан қабул қилмайди. Ва албатта, бу — барча қулларнинг буюк Роббилари олдидаги мажбуриятидир. Шунингдек, Аллоҳ Таъало ота-онага яхшилик қилишни буюрди ва бу буйруқ ичига, ота-онани рози қиладиган ҳар қандай амаллар, ва сўзлар киради, ҳамда, бунинг остида, ота-онани норози қилиш ва уларга ёмон муомала кўрсатиш ҳам назарда тутилган, чунки уларга яхшилик қилиш, итоатларидан чиқишдан воз кечишсиз бўлмайди. Аслида, яхшилик қилишга буюриш, доимо, бу амални зиддини таъқиқлашни тақозо қилади. Қарангки, ота-онага яхшилик қилишни қаршисига бир вақтнинг ўзида икки амал зид қўйилмоқда: ҳам ота-онага ёмонлик қилиш, ҳам уларга нисбатан яхшилик қилишдан бош тортиш, агарчи шу пайт, киши уларга бирон ёмонлик қилмаса ҳам. Бу икки гуноҳнинг ҳар бири оғир бўлишига қарамай, уларнинг аввалгиси албатта оғирроқдир. Худди шу нарсани қариндошлар, етимлар ва камбағалларга қилинган яхшилик борасида ҳам айтса бўлади. Инсонларга қилинадиган яхшиликларни ҳаммасини санаб чиқишни имкони йўқ ва бу яхшиликларнинг барчаси ўз ҳад-ҳудудларга эга. Шундан кейин, Аллоҳ Таъало бани Исроилга, ҳамма одамларга яхшилик қилишни ва уларга маъруф (эзгу) сўзларни гапиришни амр қилди. Бу сўзлар қаторига: яхшиликка чақириш, ёмонликдан қайтариш, фойдали илмларга ўргатиш, салом билан қарши олиш, чиройли суҳбатлар қуриш ва бундан бошқа гўзал каломларни айтиш киради.
Табиийки, инсон одамларнинг ҳар бирларини моддий эҳтиёжларини қондира олмайди, шунинг учун Аллоҳ Таоло аҳкомларни нозил қилдики, уларга амал қилиб, инсон махлуқотларга эзгулик кўрсата олиши мумкин. Айнан шу сабабли, Аллоҳ Таъало инсонларга чиройли ва гўзал сўзларни гапиришликка буюрди. Бу дегани, киши ўз атрофидагиларга ёмон муомала қилмасин, агарчи улар кофир кимсалар бўлсалар ҳам. Бошқа бир оятда Аллоҳ деди: «Агар сизлар аҳли китоблар билан баҳс-мунозара юритсангиз, уни энг чиройли суратда бажаринг ва бу нарса, уларнинг ичидан зулмкор бўлганларига тегишли эмас» (29:46).
Роббимиз Ўз бандаларига фазилатли сўзларни сўзлашни ва фазилатли амалларни бажаришни буюрди. Ҳақиқий мўмин киши дағал ва фаҳш гапларни гапирмайди; сўкиниб, кераксиз бахс-мунозараларга берилмайди. Билъакс, у ҳамиша одоб-ахлоқ қоидаларига риоя қилиб, ўзига хос сабр-тоқат билан ўзини тутиб туради. У Аллоҳнинг иродасига бўйсунган ва У Зотнинг ажрларидан умид қилгани ҳолида, одамларга софдиллик билан муомала қилади, улар томонидан келган азиятларга эса чиройли сабр кўрсатади. Шундан сўнг Аллоҳ Таъало намозни қойим қилишни ва закотни адо этишни амр қилди. Юқорида айтиб ўтганимиздек, намоз ягона Аллоҳга қилинган ибодатни кўзда тутса, закот, бу — У Зотнинг бандаларига яхшилик қилишдир. Агар ақли расо, фаросатли киши бу ва бундан аввалги буйруқлар устида фикр юритса, ушбу буйруқларни нозил қилиш ва аҳднома тузишлар, Аллоҳнинг бани Исроилга нисбатан бўлган марҳамати эканини англаб етади.
Аммо улар бу марҳаматдан нафрат билан юз ўгирдилар. Ахир инсон бир ҳукмга, оқибатда унга яна қайтиб келиш нияти билан ундан юз ўгириши мумкин, аммо бани исроилликларнинг қалбларида Аллоҳнинг ҳукмларига қайтиш ва бўйсунишдан асар ҳам бўлмаган. Бундай адашишликдан бизларни Ўзинг асра Аллоҳим! Бани Исроилнинг фақат озчиликлари ҳақдан юз ўгирмадилар ва буни Аллоҳ хабарини берди, токи, инсонлар хатолик билан, барча Исроил ўғиллари Аллоҳнинг амридан чиқиб кетган деб ўйлаб олмасинлар. Бу озчиликни Аллоҳ гуноҳлардан асради ва Ўзининг ҳақ йўлида уларни собит қилди.]
https://t.me/tafsirassaadiy
https://t.me/tafsirassaadiy
2:84.
وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ لَا تَسْفِكُونَ دِمَاءَكُمْ وَلَا تُخْرِجُونَ أَنفُسَكُم مِّن دِيَارِكُمْ ثُمَّ أَقْرَرْتُمْ وَأَنتُمْ تَشْهَدُونَ
Оят: Вақтики [эй Исроил авлодлари] сизлардан [таврот ҳақида] аҳд олдик [яъни:] қонларингизни тўкмайсиз [бирларингиз, иккинчиларингизни ўлдирмайди] ва [яшаб турган, она ватан бўлган] диёрларингиздан ўзларингизни [бир-бирларингизни ҳайдаб] чиқармайсиз. Шундан кейин [эй Мадиналик яҳудийлар], бу [сизларнинг диний таълимотингиз экани ҳақида] гувоҳлик бериб туриб, иқрор бўлдингиз.
https://t.me/tafsirassaadiy
وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ لَا تَسْفِكُونَ دِمَاءَكُمْ وَلَا تُخْرِجُونَ أَنفُسَكُم مِّن دِيَارِكُمْ ثُمَّ أَقْرَرْتُمْ وَأَنتُمْ تَشْهَدُونَ
Оят: Вақтики [эй Исроил авлодлари] сизлардан [таврот ҳақида] аҳд олдик [яъни:] қонларингизни тўкмайсиз [бирларингиз, иккинчиларингизни ўлдирмайди] ва [яшаб турган, она ватан бўлган] диёрларингиздан ўзларингизни [бир-бирларингизни ҳайдаб] чиқармайсиз. Шундан кейин [эй Мадиналик яҳудийлар], бу [сизларнинг диний таълимотингиз экани ҳақида] гувоҳлик бериб туриб, иқрор бўлдингиз.
https://t.me/tafsirassaadiy
2:85.
ثُمَّ أَنتُمْ هَؤُلَاءِ تَقْتُلُونَ أَنفُسَكُمْ وَتُخْرِجُونَ فَرِيقًا مِّنكُم مِّن دِيَارِهِمْ تَظَاهَرُونَ عَلَيْهِم بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَإِن يَأْتُوكُمْ أُسَارَى تُفَادُوهُمْ وَهُوَ مُحَرَّمٌ عَلَيْكُمْ إِخْرَاجُهُمْ أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْكِتَابِ وَتَكْفُرُونَ بِبَعْضٍ فَمَا جَزَاءُ مَن يَفْعَلُ ذَلِكَ مِنكُمْ إِلَّا خِزْيٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يُرَدُّونَ إِلَى أَشَدِّ الْعَذَابِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ
Оят: [Аммо] сўнгра айнан сизларнинг ўзингиз [эй Мадиналик яҳудийлар], ўзингизни [яъни, бир-бирларингизни] ўлдирдингиз ва бир-бирларингизга гуноҳ ва душманликда ёрдам берган ҳолингизда, бир гуруҳингизни диёрларидан ҳайдаб чиқардингиз. Қачонки асир бўлиб келсалар, уларни халос қилиб [сотиб олдингиз], ва ҳолбуки уларни [диёрларидан] чиқариш сизлар учун [аввалдан] ҳаром қилинган эди. Наҳотки китобнинг баъзи қисмига иймон келтириб, баъзи қисмини инкор қилсангиз? Сизлардан кимки бундай амални қилса, унинг жазоси бу дунёда хорлик [шармандалик]дир, қиёмат куни эса у энг шиддатли азобга қайтарилур. Ва [албатта] Аллоҳ қилаётган амалларингиздан ғофил эмасдир.
Тафсир: [Бу оятда, Мадинада ваҳий нозил бўлаётган вақтдаги бани Исроилнинг қилиб ўтган қилмишлари ҳақида ҳикоя қилинмоқда. Араб қабилаларидан — ал-Авс ва ал-Ҳазраж (улар Мадина аҳолиси бўлиб, оқибатда ансорларга — росулуллоҳ ﷺнинг ёрдамчиларига айландилар) нубувват келишидан аввал мушрик қавмлар бўлганлар ва жоҳилият даврида одат бўлганидек, бир-бирлари билан уруш олиб борар эдилар. Уларнинг шундоққина ёнларида уч яҳудий қабила: бану Қурайза, бану ан-Надр ва бану Қайнуқо яшаган. Бу [яҳуд] қабилаларнинг ҳар бирлари, Мадиналик араб қабилалар билан тинчлик сулҳини тузиб олганлар ва қачонки, араблар бир-бирлари билан урушсалар, яҳудийлар ўзларининг (араб) сулҳдошларига, бошқа араб қабилалари билан бўлган жангларида ёрдам берар эдилар, ваҳоланки, бу душман томонда ҳам бошқа яҳудий қабила қатнашар эди. Шу тариқа, бир тоифа яҳудийлар, бошқа тоифани ўлдирар ва иш талон-тарожга, ҳайдашга келганда, ҳаттоки [ўз яҳудий биродарларини] яшаган жойларидан қувиб чиқарар эдилар. Жанг тўҳтаганда эса, ҳар иккала душман томон ўзларининг асирликка тушган қабиладошларини қутқариб олар эдилар. Яҳудийларга уч нафар ҳукм нозил қилинган эди: бир-бирларини қонларини тўкмаслик; бир-бирларини уйларидан ҳайдаб чиқмаслик ва асирликка тушган яҳудийларни асирликдан қутқариб олишлик. Улар аввалги икки ҳукмни бузиб, учинчисини бажарар эдилар ва албатта бу ишлари билан Аллоҳнинг маломатига учрадилар. Китобнинг бир қисмига иймон келтириб, асирларни асирликдан халос қилар эдилар, аммо китобнинг иккинчи томонини инкор қилиб, бир-бирларини ўлдирар ва ўз биродарларини ватанларидан бадарға қилар эдилар. Оят бизга шуни маълум қиладики, кишининг иймони, Аллоҳнинг амрларини бажаришга ва У Зотнинг қайтариқларидан қайтишига уни ундаши керак ва албатта, солиҳ амалларни қилиш, иймонни ажралмас қисмларидандир. Аммо, яҳудийлар ҳақида гап кетса, уларнинг бу дунёдаги насибалари — хорлик, шармандалик ва расволик бўлди. Аллоҳ уларни хор қилди ва Ўзининг пайғамбарига (ﷺ) уларнинг устларидан ғолибликни қўлга киритишга изн бердики, бунинг натижасида, уларнинг бир тоифалари ўлдирилди, иккинчи тоифалари асирликка тушдилар, учинчилари эса, яшаб турган диёрларидан ҳайдалдилар. Қиёмат куни келганда эса, улар янада аянчлироқ азобга мустаҳиқ бўлурлар, зеро Аллоҳ, бандаларининг қилаётган амалларига эътиборсиз эмасдир.]
https://t.me/tafsirassaadiy
ثُمَّ أَنتُمْ هَؤُلَاءِ تَقْتُلُونَ أَنفُسَكُمْ وَتُخْرِجُونَ فَرِيقًا مِّنكُم مِّن دِيَارِهِمْ تَظَاهَرُونَ عَلَيْهِم بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَإِن يَأْتُوكُمْ أُسَارَى تُفَادُوهُمْ وَهُوَ مُحَرَّمٌ عَلَيْكُمْ إِخْرَاجُهُمْ أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْكِتَابِ وَتَكْفُرُونَ بِبَعْضٍ فَمَا جَزَاءُ مَن يَفْعَلُ ذَلِكَ مِنكُمْ إِلَّا خِزْيٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يُرَدُّونَ إِلَى أَشَدِّ الْعَذَابِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ
Оят: [Аммо] сўнгра айнан сизларнинг ўзингиз [эй Мадиналик яҳудийлар], ўзингизни [яъни, бир-бирларингизни] ўлдирдингиз ва бир-бирларингизга гуноҳ ва душманликда ёрдам берган ҳолингизда, бир гуруҳингизни диёрларидан ҳайдаб чиқардингиз. Қачонки асир бўлиб келсалар, уларни халос қилиб [сотиб олдингиз], ва ҳолбуки уларни [диёрларидан] чиқариш сизлар учун [аввалдан] ҳаром қилинган эди. Наҳотки китобнинг баъзи қисмига иймон келтириб, баъзи қисмини инкор қилсангиз? Сизлардан кимки бундай амални қилса, унинг жазоси бу дунёда хорлик [шармандалик]дир, қиёмат куни эса у энг шиддатли азобга қайтарилур. Ва [албатта] Аллоҳ қилаётган амалларингиздан ғофил эмасдир.
Тафсир: [Бу оятда, Мадинада ваҳий нозил бўлаётган вақтдаги бани Исроилнинг қилиб ўтган қилмишлари ҳақида ҳикоя қилинмоқда. Араб қабилаларидан — ал-Авс ва ал-Ҳазраж (улар Мадина аҳолиси бўлиб, оқибатда ансорларга — росулуллоҳ ﷺнинг ёрдамчиларига айландилар) нубувват келишидан аввал мушрик қавмлар бўлганлар ва жоҳилият даврида одат бўлганидек, бир-бирлари билан уруш олиб борар эдилар. Уларнинг шундоққина ёнларида уч яҳудий қабила: бану Қурайза, бану ан-Надр ва бану Қайнуқо яшаган. Бу [яҳуд] қабилаларнинг ҳар бирлари, Мадиналик араб қабилалар билан тинчлик сулҳини тузиб олганлар ва қачонки, араблар бир-бирлари билан урушсалар, яҳудийлар ўзларининг (араб) сулҳдошларига, бошқа араб қабилалари билан бўлган жангларида ёрдам берар эдилар, ваҳоланки, бу душман томонда ҳам бошқа яҳудий қабила қатнашар эди. Шу тариқа, бир тоифа яҳудийлар, бошқа тоифани ўлдирар ва иш талон-тарожга, ҳайдашга келганда, ҳаттоки [ўз яҳудий биродарларини] яшаган жойларидан қувиб чиқарар эдилар. Жанг тўҳтаганда эса, ҳар иккала душман томон ўзларининг асирликка тушган қабиладошларини қутқариб олар эдилар. Яҳудийларга уч нафар ҳукм нозил қилинган эди: бир-бирларини қонларини тўкмаслик; бир-бирларини уйларидан ҳайдаб чиқмаслик ва асирликка тушган яҳудийларни асирликдан қутқариб олишлик. Улар аввалги икки ҳукмни бузиб, учинчисини бажарар эдилар ва албатта бу ишлари билан Аллоҳнинг маломатига учрадилар. Китобнинг бир қисмига иймон келтириб, асирларни асирликдан халос қилар эдилар, аммо китобнинг иккинчи томонини инкор қилиб, бир-бирларини ўлдирар ва ўз биродарларини ватанларидан бадарға қилар эдилар. Оят бизга шуни маълум қиладики, кишининг иймони, Аллоҳнинг амрларини бажаришга ва У Зотнинг қайтариқларидан қайтишига уни ундаши керак ва албатта, солиҳ амалларни қилиш, иймонни ажралмас қисмларидандир. Аммо, яҳудийлар ҳақида гап кетса, уларнинг бу дунёдаги насибалари — хорлик, шармандалик ва расволик бўлди. Аллоҳ уларни хор қилди ва Ўзининг пайғамбарига (ﷺ) уларнинг устларидан ғолибликни қўлга киритишга изн бердики, бунинг натижасида, уларнинг бир тоифалари ўлдирилди, иккинчи тоифалари асирликка тушдилар, учинчилари эса, яшаб турган диёрларидан ҳайдалдилар. Қиёмат куни келганда эса, улар янада аянчлироқ азобга мустаҳиқ бўлурлар, зеро Аллоҳ, бандаларининг қилаётган амалларига эътиборсиз эмасдир.]
https://t.me/tafsirassaadiy
2:86
أُولَئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الْحَيَاةَ الدُّنْيَا بِالْآخِرَةِ فَلَا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلَا هُمْ يُنصَرُونَ
Оят: Ана ўша [Аллоҳ билан аҳдларини бузган яҳудий]лар дунёдаги ҳаётни, охирги ҳаёт [эвази]га [ўз ихтиёрлари билан] сотиб олганлардир. Уларга бериладиган азоб [на давомийлигига, ва на оғирлигига кўра] асло енгиллатилмайди ва уларга [Аллоҳнинг азобини улардан тўсиб қолиш учун, бирон] ёрдам ҳам берилмас.
Тафсир: [Буюк ва марҳаматли Аллоҳ, бани Исроилнинг нима учун китобнинг бир қисмига иймон келтириб, иккинчи қисмига куфр келтирганларининг сабабини баён қилиб берди. Гап шундаки, улар дунёдаги ҳаётларини, абадий охират ҳаётига алмаштириб, сотиб юбордилар [яъни, охиратни қўйиб, ўткинчи дунёни танладилар]. Бани Исроилнинг таҳминича, агар улар ўз араб сулҳдошларига ёрдам бермасалар, хорлик ва шармандаликка учрашлари мумкин эди. Улар охиратдаги жаҳаннамнинг шиддатли азобидан кўра, бу дунёдаги хорлик ва шармандаликдан халос бўлишни устун қўйдилар, шу сабабдан уларнинг дўзаҳдаги тортган изтироблари асло енгиллатилмайди. Билъакс, уларнинг азоблари ҳамиша чидаб бўлмас ва оғир бўлади. Дўзахда уларга бир лаҳзага ҳам дам бермайдилар ва уларни бу даҳшатли ва ёқимсиз жазодан қутултирадиган бирон ёрдамчининг ўзи бўлмас.]
https://t.me/tafsirassaadiy
أُولَئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الْحَيَاةَ الدُّنْيَا بِالْآخِرَةِ فَلَا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلَا هُمْ يُنصَرُونَ
Оят: Ана ўша [Аллоҳ билан аҳдларини бузган яҳудий]лар дунёдаги ҳаётни, охирги ҳаёт [эвази]га [ўз ихтиёрлари билан] сотиб олганлардир. Уларга бериладиган азоб [на давомийлигига, ва на оғирлигига кўра] асло енгиллатилмайди ва уларга [Аллоҳнинг азобини улардан тўсиб қолиш учун, бирон] ёрдам ҳам берилмас.
Тафсир: [Буюк ва марҳаматли Аллоҳ, бани Исроилнинг нима учун китобнинг бир қисмига иймон келтириб, иккинчи қисмига куфр келтирганларининг сабабини баён қилиб берди. Гап шундаки, улар дунёдаги ҳаётларини, абадий охират ҳаётига алмаштириб, сотиб юбордилар [яъни, охиратни қўйиб, ўткинчи дунёни танладилар]. Бани Исроилнинг таҳминича, агар улар ўз араб сулҳдошларига ёрдам бермасалар, хорлик ва шармандаликка учрашлари мумкин эди. Улар охиратдаги жаҳаннамнинг шиддатли азобидан кўра, бу дунёдаги хорлик ва шармандаликдан халос бўлишни устун қўйдилар, шу сабабдан уларнинг дўзаҳдаги тортган изтироблари асло енгиллатилмайди. Билъакс, уларнинг азоблари ҳамиша чидаб бўлмас ва оғир бўлади. Дўзахда уларга бир лаҳзага ҳам дам бермайдилар ва уларни бу даҳшатли ва ёқимсиз жазодан қутултирадиган бирон ёрдамчининг ўзи бўлмас.]
https://t.me/tafsirassaadiy
2:87.
وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَقَفَّيْنَا مِن بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ أَفَكُلَّمَا جَاءَكُمْ رَسُولٌ بِمَا لَا تَهْوَى أَنفُسُكُمُ اسْتَكْبَرْتُمْ فَفَرِيقًا كَذَّبْتُمْ وَفَرِيقًا تَقْتُلُونَ
Оят: Ва албатта, биз [пайғамбаримиз] Мусога китоб [таврот]ни бердик ва унинг ортидан [бани Исроилга] пайғамбарларни [бирин-кетин] юбордик. Ва Ийсо ибн Марямга [унинг рисолати ҳақлигини тасдиқлайдиган] аниқловчи [оят-мўъжиза]ларни ато этдик ва уни Руҳул Қудс [Муқаддас Руҳ, яъни Жаброил алайҳиссалом] билан қўллаб-қувватладик. Наҳотки, ҳар сафар, бирон пайғамбар [Аллоҳнинг ваҳийси орқали] сизнинг ҳавойи нафсингизга тўғри келмайдиган нарсани олиб келса, мутакаббирлик қилсангизлар? [Улардан] баъзиларини ёлғонда айблаб [худди Ийсо ва Муҳаммадни айблаганинглар каби], баъзиларини ўлдирсангизлар. [Бу оятдаги “ўлдирсангизлар” сўзи ҳозирги-келаси замон феълида келишининг боиси шундаки, яҳудийлар ҳар замон, ҳар даврларда, ҳар қандай Аллоҳдан келган пайғамбарни ўлдириш пайида бўлганлар. Аллоҳнинг сўнгги элчиси — Муҳаммад ﷺ ни ҳам кўп марта ўлдиришга ҳаракат қилганлар ва айнан яҳудийларнинг ҳийла-найранглари оқибатида росулуллоҳ ﷺ (заҳарланган гўштни еб) ўлим топдилар. Бундан ташқари, улар Закариё ва Яҳё (алайҳимассалом)ни ўлдиришда ҳам сабабчи бўлганлар.]
https://t.me/tafsirassaadiy
وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَقَفَّيْنَا مِن بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ أَفَكُلَّمَا جَاءَكُمْ رَسُولٌ بِمَا لَا تَهْوَى أَنفُسُكُمُ اسْتَكْبَرْتُمْ فَفَرِيقًا كَذَّبْتُمْ وَفَرِيقًا تَقْتُلُونَ
Оят: Ва албатта, биз [пайғамбаримиз] Мусога китоб [таврот]ни бердик ва унинг ортидан [бани Исроилга] пайғамбарларни [бирин-кетин] юбордик. Ва Ийсо ибн Марямга [унинг рисолати ҳақлигини тасдиқлайдиган] аниқловчи [оят-мўъжиза]ларни ато этдик ва уни Руҳул Қудс [Муқаддас Руҳ, яъни Жаброил алайҳиссалом] билан қўллаб-қувватладик. Наҳотки, ҳар сафар, бирон пайғамбар [Аллоҳнинг ваҳийси орқали] сизнинг ҳавойи нафсингизга тўғри келмайдиган нарсани олиб келса, мутакаббирлик қилсангизлар? [Улардан] баъзиларини ёлғонда айблаб [худди Ийсо ва Муҳаммадни айблаганинглар каби], баъзиларини ўлдирсангизлар. [Бу оятдаги “ўлдирсангизлар” сўзи ҳозирги-келаси замон феълида келишининг боиси шундаки, яҳудийлар ҳар замон, ҳар даврларда, ҳар қандай Аллоҳдан келган пайғамбарни ўлдириш пайида бўлганлар. Аллоҳнинг сўнгги элчиси — Муҳаммад ﷺ ни ҳам кўп марта ўлдиришга ҳаракат қилганлар ва айнан яҳудийларнинг ҳийла-найранглари оқибатида росулуллоҳ ﷺ (заҳарланган гўштни еб) ўлим топдилар. Бундан ташқари, улар Закариё ва Яҳё (алайҳимассалом)ни ўлдиришда ҳам сабабчи бўлганлар.]
https://t.me/tafsirassaadiy
2:88.
وَقَالُوا قُلُوبُنَا غُلْفٌ بَل لَّعَنَهُمُ اللَّهُ بِكُفْرِهِمْ فَقَلِيلًا مَّا يُؤْمِنُونَ
Оят: Ва [Исроил авлодлари пайғамбар олиб келган ҳақни қабул қилмасликларини оқламоқчи бўлиб]: “Қалбимиз ғилофланган” [шунинг учун ҳақ бизларга сингмайди], дейдилар. [Аммо] йўқ! [Бу баҳоналари асоссиз]! Аллоҳ уларнинг куфрлари [иймонни куфрга алмаштирганлари] сабабли [Ўз раҳматидан маҳрум қилиб] лаънатлади. Бас, қанчалар оз иймон келтирадилар!
https://t.me/tafsirassaadiy
وَقَالُوا قُلُوبُنَا غُلْفٌ بَل لَّعَنَهُمُ اللَّهُ بِكُفْرِهِمْ فَقَلِيلًا مَّا يُؤْمِنُونَ
Оят: Ва [Исроил авлодлари пайғамбар олиб келган ҳақни қабул қилмасликларини оқламоқчи бўлиб]: “Қалбимиз ғилофланган” [шунинг учун ҳақ бизларга сингмайди], дейдилар. [Аммо] йўқ! [Бу баҳоналари асоссиз]! Аллоҳ уларнинг куфрлари [иймонни куфрга алмаштирганлари] сабабли [Ўз раҳматидан маҳрум қилиб] лаънатлади. Бас, қанчалар оз иймон келтирадилар!
https://t.me/tafsirassaadiy
2:89.
وَلَمَّا جَاءَهُمْ كِتَابٌ مِّنْ عِندِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِّمَا مَعَهُمْ وَكَانُوا مِن قَبْلُ يَسْتَفْتِحُونَ عَلَى الَّذِينَ كَفَرُوا فَلَمَّا جَاءَهُم مَّا عَرَفُوا كَفَرُوا بِهِ فَلَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الْكَافِرِينَ
Оят: Вақтики, уларга [яҳудийларга] Аллоҳнинг хузуридан, улардаги нарса [таврот]ни тасдиқловчи [яна бир китоб — қуръон] келганда — ундан аввал эса [Аллоҳ Ўзининг сўнгги пайғамбарини юборишидан олдин] улар [Аллоҳдан] кофирларга қарши ёрдам сўрардилар — аммо уларга [ўз китобларидан ўқиб] билган нарсалари келганда [сўнгги пайғамбар юборилиб, қуръон нозил бўла бошлаганда], унга куфр келтирдилар. Кофирларнинг устида Аллоҳнинг лаънати бўлсин!
https://t.me/tafsirassaadiy
وَلَمَّا جَاءَهُمْ كِتَابٌ مِّنْ عِندِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِّمَا مَعَهُمْ وَكَانُوا مِن قَبْلُ يَسْتَفْتِحُونَ عَلَى الَّذِينَ كَفَرُوا فَلَمَّا جَاءَهُم مَّا عَرَفُوا كَفَرُوا بِهِ فَلَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الْكَافِرِينَ
Оят: Вақтики, уларга [яҳудийларга] Аллоҳнинг хузуридан, улардаги нарса [таврот]ни тасдиқловчи [яна бир китоб — қуръон] келганда — ундан аввал эса [Аллоҳ Ўзининг сўнгги пайғамбарини юборишидан олдин] улар [Аллоҳдан] кофирларга қарши ёрдам сўрардилар — аммо уларга [ўз китобларидан ўқиб] билган нарсалари келганда [сўнгги пайғамбар юборилиб, қуръон нозил бўла бошлаганда], унга куфр келтирдилар. Кофирларнинг устида Аллоҳнинг лаънати бўлсин!
https://t.me/tafsirassaadiy
2:90.
بِئْسَمَا اشْتَرَوْا بِهِ أَنفُسَهُمْ أَن يَكْفُرُوا بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ بَغْيًا أَن يُنَزِّلَ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ عَلَى مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ فَبَاءُوا بِغَضَبٍ عَلَى غَضَبٍ وَلِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ مُّهِينٌ
Оят: Улар, Аллоҳ нозил қилган нарсани инкор қилишлари билан, Аллоҳ Ўз фазлидан ҳохлаган [бандасига] нозил қилишига ҳасадгўйликлари билан, ўз жонларини сотган нарса [куфр] қандай ҳам ёмон бўлди. Улар ўз устларига ғазаб узра ғазабни чорладилар. [Албатта] кофирлар учун паст, хор қилувчи азоб тайёрлаб қўйилгандир.
Тафсир: [Эй пайғамбар! Сизнинг таълимотингизга келтирган куфрларини, қалбларига ўралган, сизнинг сўзингизни англашга ҳалақит бераётган ғилоф билан билан оқламоқчи бўладилар. Улар шу йўл билан ўз билимсизликларини асосламоқчилар ва ўз куфрларини оқламоқчилар. Бироқ, улар ёлғончидирларки, Аллоҳ уларни лаънатлади ва Ўз раҳматидан узоқлаштирди. Лаънатланишларининг сабаби эса, уларнинг кофирликларидир, ахир уларнинг ораларида ҳақиқий мўминлар жуда ҳам оз, кўпчилиги эса, ё оз иймон келтирадилар [яъни, иймонлари суст, паст], ёки умуман кофирлар. Аллоҳ Таъало уларга, таврот китобини ҳақлигини тасдиқлайдиган нарса [қуръон]ни, Ўзининг сўнгги пайғамбари билан юборди. Ва улар ҳам худди ўша [китобларида белгилари келтирилган] пайғамбарни танидилар, билдилар, ҳаттоки унинг келишидан аввал,[яҳудийлар] араб мушриклари билан бўлган жангларда, уларга [“Мана қараб турасизлар. Охирзамон пайғамбари бизнинг ичимиздан чиққанда, биздан таъзирингизни ейсизлар” деб] таҳдид солар эдилар. Пайғамбардан келадиган ёрдам ва қўллаб-қувватлашга уларнинг умидлари катта эдики, мушрикларга қўрқитув солиб, “Агар Аллоҳнинг пайғамбари келса, биз у билан сизларга қарши курашамиз ”, дердилар. Аммо, қачонки уларга самовий китоб нозил қилиниб, ўзлари (белгиларидан) таниган пайғамбар келганида, иймон келтиришдан бош тортдилар ва мўминларга бўлган кучли ҳасадлари туфайли, Аллоҳнинг ҳудудларини буздилар. Аллоҳ Таъало Ўз фазлидан, Ўзи хоҳлаган бандасига ато этишини қалблари қабул қилмади — шу сабабдан Аллоҳнинг лаънатига сазовор бўлдилар ва Аллоҳ уларга қаттиқ ғазаб қилди. Шубҳасиз, улар шунга лойиқдирлар, ахир улар ҳамиша иймондан юз ўгириб кетувчи, қалбларида доимий шак-шубҳалар билан юрувчи ва Аллоҳга бошқаларни шерик қилувчи кимсалар бўлганлар. Мана шунинг учун ҳам, абадий ҳаётда уларни хор, залил қиладиган, оғриқли азоблар тайёрлаб қўйилди. Жаҳаннам уларни борар жойидир ва улар абадий лаззат — жаннатдан маҳрумлар. Эгаллайдиган мавқеълари ва аҳволлари нақадар ёмон! Аллоҳга, Унинг китобларига ва пайғамбарларига бўлган иймонларини алмаштирган [сотган] нарса [куфр]лари нақадар қабиҳ! Аллоҳга, Унинг китобларига ва пайғамбарларига куфр келтириш йўли билан касб қилиб топган нарсалари нақадар нафратли! Улар билиб туриб, илмлари бўла туриб, қасддан шу ишларни қилганлари учун, уларнинг азоблари зиёдалаштирилади ва асло енгиллатилмайди.]
https://t.me/tafsirassaadiy
بِئْسَمَا اشْتَرَوْا بِهِ أَنفُسَهُمْ أَن يَكْفُرُوا بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ بَغْيًا أَن يُنَزِّلَ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ عَلَى مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ فَبَاءُوا بِغَضَبٍ عَلَى غَضَبٍ وَلِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ مُّهِينٌ
Оят: Улар, Аллоҳ нозил қилган нарсани инкор қилишлари билан, Аллоҳ Ўз фазлидан ҳохлаган [бандасига] нозил қилишига ҳасадгўйликлари билан, ўз жонларини сотган нарса [куфр] қандай ҳам ёмон бўлди. Улар ўз устларига ғазаб узра ғазабни чорладилар. [Албатта] кофирлар учун паст, хор қилувчи азоб тайёрлаб қўйилгандир.
Тафсир: [Эй пайғамбар! Сизнинг таълимотингизга келтирган куфрларини, қалбларига ўралган, сизнинг сўзингизни англашга ҳалақит бераётган ғилоф билан билан оқламоқчи бўладилар. Улар шу йўл билан ўз билимсизликларини асосламоқчилар ва ўз куфрларини оқламоқчилар. Бироқ, улар ёлғончидирларки, Аллоҳ уларни лаънатлади ва Ўз раҳматидан узоқлаштирди. Лаънатланишларининг сабаби эса, уларнинг кофирликларидир, ахир уларнинг ораларида ҳақиқий мўминлар жуда ҳам оз, кўпчилиги эса, ё оз иймон келтирадилар [яъни, иймонлари суст, паст], ёки умуман кофирлар. Аллоҳ Таъало уларга, таврот китобини ҳақлигини тасдиқлайдиган нарса [қуръон]ни, Ўзининг сўнгги пайғамбари билан юборди. Ва улар ҳам худди ўша [китобларида белгилари келтирилган] пайғамбарни танидилар, билдилар, ҳаттоки унинг келишидан аввал,[яҳудийлар] араб мушриклари билан бўлган жангларда, уларга [“Мана қараб турасизлар. Охирзамон пайғамбари бизнинг ичимиздан чиққанда, биздан таъзирингизни ейсизлар” деб] таҳдид солар эдилар. Пайғамбардан келадиган ёрдам ва қўллаб-қувватлашга уларнинг умидлари катта эдики, мушрикларга қўрқитув солиб, “Агар Аллоҳнинг пайғамбари келса, биз у билан сизларга қарши курашамиз ”, дердилар. Аммо, қачонки уларга самовий китоб нозил қилиниб, ўзлари (белгиларидан) таниган пайғамбар келганида, иймон келтиришдан бош тортдилар ва мўминларга бўлган кучли ҳасадлари туфайли, Аллоҳнинг ҳудудларини буздилар. Аллоҳ Таъало Ўз фазлидан, Ўзи хоҳлаган бандасига ато этишини қалблари қабул қилмади — шу сабабдан Аллоҳнинг лаънатига сазовор бўлдилар ва Аллоҳ уларга қаттиқ ғазаб қилди. Шубҳасиз, улар шунга лойиқдирлар, ахир улар ҳамиша иймондан юз ўгириб кетувчи, қалбларида доимий шак-шубҳалар билан юрувчи ва Аллоҳга бошқаларни шерик қилувчи кимсалар бўлганлар. Мана шунинг учун ҳам, абадий ҳаётда уларни хор, залил қиладиган, оғриқли азоблар тайёрлаб қўйилди. Жаҳаннам уларни борар жойидир ва улар абадий лаззат — жаннатдан маҳрумлар. Эгаллайдиган мавқеълари ва аҳволлари нақадар ёмон! Аллоҳга, Унинг китобларига ва пайғамбарларига бўлган иймонларини алмаштирган [сотган] нарса [куфр]лари нақадар қабиҳ! Аллоҳга, Унинг китобларига ва пайғамбарларига куфр келтириш йўли билан касб қилиб топган нарсалари нақадар нафратли! Улар билиб туриб, илмлари бўла туриб, қасддан шу ишларни қилганлари учун, уларнинг азоблари зиёдалаштирилади ва асло енгиллатилмайди.]
https://t.me/tafsirassaadiy
2:91.
وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ آمِنُوا بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ قَالُوا نُؤْمِنُ بِمَا أُنزِلَ عَلَيْنَا وَيَكْفُرُونَ بِمَا وَرَاءَهُ وَهُوَ الْحَقُّ مُصَدِّقًا لِّمَا مَعَهُمْ قُلْ فَلِمَ تَقْتُلُونَ أَنبِيَاءَ اللَّهِ مِن قَبْلُ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ
Оят: Ва қачонки улар [яъни, яҳудлар]га [пайғамбар ва мўминлар томонидан]: “Аллоҳ нозил қилган нарса [қуръон]га иймон келтиринглар”, дейилса, улар [бунга жавобан]: “Биз, бизларга нозил қилинган нарса [таврот]га иймон келтирдик”, дейдилар ва ундан [тавротдан] кейин келган нарса [қуръон]га куфр келтирадилар, ҳолбуки, у [қуръон] улардаги нарса [тавротнинг ҳақлиги]ни тасдиқловчи ҳақиқатдир. Айтинг [уларга]: “Агар [Аллоҳ нозил қилган нарса — тавротга] мўмин бўлсангизлар, у ҳолда нима учун [авваллари] Аллоҳнинг пайғамбарларини ўлдирдингиз?”.
https://t.me/tafsirassaadiy
وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ آمِنُوا بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ قَالُوا نُؤْمِنُ بِمَا أُنزِلَ عَلَيْنَا وَيَكْفُرُونَ بِمَا وَرَاءَهُ وَهُوَ الْحَقُّ مُصَدِّقًا لِّمَا مَعَهُمْ قُلْ فَلِمَ تَقْتُلُونَ أَنبِيَاءَ اللَّهِ مِن قَبْلُ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ
Оят: Ва қачонки улар [яъни, яҳудлар]га [пайғамбар ва мўминлар томонидан]: “Аллоҳ нозил қилган нарса [қуръон]га иймон келтиринглар”, дейилса, улар [бунга жавобан]: “Биз, бизларга нозил қилинган нарса [таврот]га иймон келтирдик”, дейдилар ва ундан [тавротдан] кейин келган нарса [қуръон]га куфр келтирадилар, ҳолбуки, у [қуръон] улардаги нарса [тавротнинг ҳақлиги]ни тасдиқловчи ҳақиқатдир. Айтинг [уларга]: “Агар [Аллоҳ нозил қилган нарса — тавротга] мўмин бўлсангизлар, у ҳолда нима учун [авваллари] Аллоҳнинг пайғамбарларини ўлдирдингиз?”.
https://t.me/tafsirassaadiy
2:92.
وَلَقَدْ جَاءَكُم مُّوسَى بِالْبَيِّنَاتِ ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِن بَعْدِهِ وَأَنتُمْ ظَالِمُونَ
Оят: Ва батаҳқиқ [эй Исроил авлодлари], Мусо сизларга аниқ [ойдин] нарса [оят-мўъжиза]лар билан келди, аммо унинг ортидан [қачонки у Роббиси билан ваъдалашган жойга кетганида] золим бўлган ҳолингизда [олтиндан ясалган] бузоқни [унга сиғиниш учун] илоҳ қилиб тутиб олдингиз.
Тафсир: [Қачон яҳудийларни муқаддас қуръонга иймон келтиришга чақирилса, улар такаббурлик билан бўйсунишдан бош тортадилар ва фақатгина ўзларига нозил қилинган китоб [таврот]гагина мўмин бўлганларини иддао қиладилар. Улар Аллоҳнинг бошқа китобларини тан олмайдилар ва уларга иймон келтиришга унамайдилар, ваҳоланки, Аллоҳдан уларга ва бошқа халқларга нозил қилинган барча китоб ва саҳифаларга иймон келтиришлари шарт. Зотан фақат мана шундай иймонгина инсонга фойда келтириши мумкин, яъни, Аллоҳнинг барча пайғамбарларига келтирилган иймон. Агар киши Аллоҳнинг элчилари ва У Зотнинг китоблари ўртасида ажримлик қилса, яъни, бирига иймон келтириб, бошқасини инкор қилса, унинг тутган эътиқодини иймон деб атаб бўлмайди. Аксинча, бу айнан куфрнинг ўзидир. Шунинг учун, Аллоҳ Таъало деди: «Албатта, Аллоҳга ва Унинг пайғамбарларига куфр келтирадиганлар ва Аллоҳ билан пайғамбарлари орасида ажримни ирода қиладиганлар, ҳамда баъзиларига иймон ва баъзиларига куфр келтирамиз, деб ана шундай ора йўлни тутишни хоҳлайдиганлар. Ана ўшалар ҳақиқий кофирлардир. Ва кофирларга хорловчи азобни тайёрлаб қўйганмиз» (4:150–151).
Аллоҳ Таъало бани Исроилнинг иддаоларига энг ишончли тарзда эътироз билдирди ва уларни умуман имконсиз бир ҳолатга солиб қўйди. Қуръонга куфр келтиришнинг нақадар қабиҳ ишлигини икки далил билан асослаб берди:
Биринчидан: Муқаддас қуръон — [шак-шубҳалардан ҳоли бўлган] ҳақиқатдир. Ва агар қуръон қиссалари, буйруқ ва таъқиқлари Аллоҳдан келган ҳақиқат бўлса, унга куфр келтириш, худди Аллоҳни ва Унинг ваҳийсини инкор қилиш билан баробардир.
Иккинчидан: Муқаддас қуръон — ўзидан аввалги китобларни ҳақиқат эканлигини тасдиқловчи ва уларни ҳимояловчи китобдир. Бас, қандай қилиб инсонлар ўзларига нозил қилинган китобни тан олиб, худди шунга ўҳшаш бошқа ваҳий, китобни инкор қиладилар? Албатта бу, ботил эътиқодга кўр-кўрона эргашиш ва ҳақ кўрсатмадан юз ўгириб, ҳавойи нафсга бўйсунишдан бошқа нарса эмасдир.
Бошқа томондан олиб қаралса, агар муқаддас қуръон аввалги самовий китобларни ҳақлигини тасдиқласа, демак у, улардаги сақлаб қўйилган ваҳийнинг фойдасига ишончли ҳужжат бўла олади. Бундан ташқари, фақат қуръоннинг ўзигина, аввалги китобларни ҳақлигини тасдиқловчи ягона манбадир. Ҳўш, қуръонга иймон келтиришни истамасалар ва уни қабул қилишни хоҳламасалар, у ҳолда, уларнинг мисоли: ўзларини ҳақлигини тасдиқловчи ягона далилдан юз ўгирган кишилар кабидир, зеро қуръонсиз, улар ўз ҳақликларини бошқа бирон нарса билан далиллаб беролмайдилар. Ахир бу каби қилмишлар, аҳли китобларнинг нақадар ақлсиз, онгсиз кишилар эканлигига гувоҳлик бермайдими? Ахир қуръонга иймон келтиришдан бош тортишлари билан, улар ҳақиқатда, ўзларига аввалда нозил қилинган китобларни ҳам инкор этмоқдалар-ку?! Буни баён қилиб бергандан кейин, Аллоҳ Таъало уларнинг аввалги китобларга иймон келтирганларини рад қилди, ёлғон деди, зеро агар улар ҳақиқий мўмин бўлганларида, Аллоҳнинг пайғамбарларини қатл қилишмас ва Мусо (алайҳиссалом) олиб келган ҳақни тасдиқловчи кўплаган оят-мўъжизалардан кейин ҳам, у зот кетганидан сўнг бузоққа сиғинишмас эди. Дарҳақиқат, улар қаттиқ адолатсизлик қилдилар ва бунга ҳеч қандай узрлари бўлмаган.]
https://t.me/tafsirassaadiy
وَلَقَدْ جَاءَكُم مُّوسَى بِالْبَيِّنَاتِ ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِن بَعْدِهِ وَأَنتُمْ ظَالِمُونَ
Оят: Ва батаҳқиқ [эй Исроил авлодлари], Мусо сизларга аниқ [ойдин] нарса [оят-мўъжиза]лар билан келди, аммо унинг ортидан [қачонки у Роббиси билан ваъдалашган жойга кетганида] золим бўлган ҳолингизда [олтиндан ясалган] бузоқни [унга сиғиниш учун] илоҳ қилиб тутиб олдингиз.
Тафсир: [Қачон яҳудийларни муқаддас қуръонга иймон келтиришга чақирилса, улар такаббурлик билан бўйсунишдан бош тортадилар ва фақатгина ўзларига нозил қилинган китоб [таврот]гагина мўмин бўлганларини иддао қиладилар. Улар Аллоҳнинг бошқа китобларини тан олмайдилар ва уларга иймон келтиришга унамайдилар, ваҳоланки, Аллоҳдан уларга ва бошқа халқларга нозил қилинган барча китоб ва саҳифаларга иймон келтиришлари шарт. Зотан фақат мана шундай иймонгина инсонга фойда келтириши мумкин, яъни, Аллоҳнинг барча пайғамбарларига келтирилган иймон. Агар киши Аллоҳнинг элчилари ва У Зотнинг китоблари ўртасида ажримлик қилса, яъни, бирига иймон келтириб, бошқасини инкор қилса, унинг тутган эътиқодини иймон деб атаб бўлмайди. Аксинча, бу айнан куфрнинг ўзидир. Шунинг учун, Аллоҳ Таъало деди: «Албатта, Аллоҳга ва Унинг пайғамбарларига куфр келтирадиганлар ва Аллоҳ билан пайғамбарлари орасида ажримни ирода қиладиганлар, ҳамда баъзиларига иймон ва баъзиларига куфр келтирамиз, деб ана шундай ора йўлни тутишни хоҳлайдиганлар. Ана ўшалар ҳақиқий кофирлардир. Ва кофирларга хорловчи азобни тайёрлаб қўйганмиз» (4:150–151).
Аллоҳ Таъало бани Исроилнинг иддаоларига энг ишончли тарзда эътироз билдирди ва уларни умуман имконсиз бир ҳолатга солиб қўйди. Қуръонга куфр келтиришнинг нақадар қабиҳ ишлигини икки далил билан асослаб берди:
Биринчидан: Муқаддас қуръон — [шак-шубҳалардан ҳоли бўлган] ҳақиқатдир. Ва агар қуръон қиссалари, буйруқ ва таъқиқлари Аллоҳдан келган ҳақиқат бўлса, унга куфр келтириш, худди Аллоҳни ва Унинг ваҳийсини инкор қилиш билан баробардир.
Иккинчидан: Муқаддас қуръон — ўзидан аввалги китобларни ҳақиқат эканлигини тасдиқловчи ва уларни ҳимояловчи китобдир. Бас, қандай қилиб инсонлар ўзларига нозил қилинган китобни тан олиб, худди шунга ўҳшаш бошқа ваҳий, китобни инкор қиладилар? Албатта бу, ботил эътиқодга кўр-кўрона эргашиш ва ҳақ кўрсатмадан юз ўгириб, ҳавойи нафсга бўйсунишдан бошқа нарса эмасдир.
Бошқа томондан олиб қаралса, агар муқаддас қуръон аввалги самовий китобларни ҳақлигини тасдиқласа, демак у, улардаги сақлаб қўйилган ваҳийнинг фойдасига ишончли ҳужжат бўла олади. Бундан ташқари, фақат қуръоннинг ўзигина, аввалги китобларни ҳақлигини тасдиқловчи ягона манбадир. Ҳўш, қуръонга иймон келтиришни истамасалар ва уни қабул қилишни хоҳламасалар, у ҳолда, уларнинг мисоли: ўзларини ҳақлигини тасдиқловчи ягона далилдан юз ўгирган кишилар кабидир, зеро қуръонсиз, улар ўз ҳақликларини бошқа бирон нарса билан далиллаб беролмайдилар. Ахир бу каби қилмишлар, аҳли китобларнинг нақадар ақлсиз, онгсиз кишилар эканлигига гувоҳлик бермайдими? Ахир қуръонга иймон келтиришдан бош тортишлари билан, улар ҳақиқатда, ўзларига аввалда нозил қилинган китобларни ҳам инкор этмоқдалар-ку?! Буни баён қилиб бергандан кейин, Аллоҳ Таъало уларнинг аввалги китобларга иймон келтирганларини рад қилди, ёлғон деди, зеро агар улар ҳақиқий мўмин бўлганларида, Аллоҳнинг пайғамбарларини қатл қилишмас ва Мусо (алайҳиссалом) олиб келган ҳақни тасдиқловчи кўплаган оят-мўъжизалардан кейин ҳам, у зот кетганидан сўнг бузоққа сиғинишмас эди. Дарҳақиқат, улар қаттиқ адолатсизлик қилдилар ва бунга ҳеч қандай узрлари бўлмаган.]
https://t.me/tafsirassaadiy
2:93.
وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَكُمُ الطُّورَ خُذُوا مَا آتَيْنَاكُم بِقُوَّةٍ وَاسْمَعُوا قَالُوا سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا وَأُشْرِبُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِكُفْرِهِمْ قُلْ بِئْسَمَا يَأْمُرُكُم بِهِ إِيمَانُكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ
Оят: Ва [ёдинглардами, эй бани Исроил] вақтики, сизлардан [ягона Аллоҳга иймон келтириб, фақат У Зотга сиғинасизлар, деб] аҳд олган эдик ва устингиздан Тур [тоғи]ни юксалтириб: “Сизларга ато этган нарсамиз [таврот]ни маҳкам ушланглар [уни сақланглар, буйруқларига итоат қилиб, қайтариқларидан қайтинг] ва [ундаги аҳкомларга] қулоқ солинглар”, [деган эдик]. Улар эса [ҳар доимги одатларидек]: “[Қулоқларимиз билан] эшитдик ва [амалларимиз билан] исён қилдик”, дедилар. Куфрлари сабабли, уларнинг қалблари [ўзлари сиғинган] бузоқ [меҳр-муҳаббати билан] суғорилди [яъни, бузоққа муҳаббатлари кучайтирилди]. Айтинг [уларга, эй Муҳаммад ﷺ]: “[Албатта] агар мўмин бўлсангизлар [у ҳолда], иймонларингиз буюраётган нарса [бузоққа сиғинишингиз] нақадар ёмон [амал]дир.
Тафсир: [Аллоҳ Таъало бани Исроил билан аҳдлашди ва уларнинг усьларидан Тур тоғини кўтариб қўйди. Уларга буюрилган нарса: ҳаққа бўйсунишлик ва тазарруъ билан қулоқ солишлик эди, аммо улар илоҳий буйруқларни эшитдилар ва итоат қилишдан юз ўгирдилар. Уларнинг қалбларида бузоққа сиғиниш ва унга кучли муҳаббат бор эди, бунга сабаб эса, уларнинг куфрлари бўлган. Шунинг учун ҳам, Аллоҳ Таъало Ўзининг пайғамбари ﷺ га, қуйидаги сўзларни айтишни буюрди: “Эй Исроил ўғиллари! Сизлар ўзингизни мўмин деб атамоқдасиз ва ҳақ динни тутганингиз билан фахрланмоқдасизлар. Бироқ, шу билан бирга, Аллоҳнинг пайғамбарларини ўлдиришингиз ва Мусонинг ортидан олтин бузоққа сиғинишингиз нимаси? То Аллоҳ бошингиз устидан тоғни кўтариш билан сизларни қўрқитмагунча, У Зотнинг буйруқ ва таъқиқларига амал қилишни хоҳламай юрдинглар. Сизлар итоаткор бўлишни сўзда айтинглар-у, аммо амалда ваъдангизга хилоф иш тутдинглар. Шуми иймонларингиз? Шуни тақво деб бўладими? Агар сизларнинг бу қабиҳ ҳатти-ҳаракатларингизни иймон деб аталса, у ҳолда, бундай иймон бунчалар нафратли, жирканч, чунки у инсонни белгилаб берилган чегаралардан чиқишга, пайғамбарларни инкор қилишга ва кўплаган оғир гуноҳларни бажаришга етаклайдиган номақбул иймондир”. Аниқки, ҳақиқий иймон, кишини эзгу амалларни адо этишга чақириши ва уни ҳар турли ёвузликлардан тўҳтатиши керак. Буни хабарини беришлик билан, Аллоҳ Таъало бани Исроилнинг ёлғон ва зиддиятли эътиқодларини юзага чиқариб қўйди.]
https://t.me/tafsirassaadiy
وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَكُمُ الطُّورَ خُذُوا مَا آتَيْنَاكُم بِقُوَّةٍ وَاسْمَعُوا قَالُوا سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا وَأُشْرِبُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِكُفْرِهِمْ قُلْ بِئْسَمَا يَأْمُرُكُم بِهِ إِيمَانُكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ
Оят: Ва [ёдинглардами, эй бани Исроил] вақтики, сизлардан [ягона Аллоҳга иймон келтириб, фақат У Зотга сиғинасизлар, деб] аҳд олган эдик ва устингиздан Тур [тоғи]ни юксалтириб: “Сизларга ато этган нарсамиз [таврот]ни маҳкам ушланглар [уни сақланглар, буйруқларига итоат қилиб, қайтариқларидан қайтинг] ва [ундаги аҳкомларга] қулоқ солинглар”, [деган эдик]. Улар эса [ҳар доимги одатларидек]: “[Қулоқларимиз билан] эшитдик ва [амалларимиз билан] исён қилдик”, дедилар. Куфрлари сабабли, уларнинг қалблари [ўзлари сиғинган] бузоқ [меҳр-муҳаббати билан] суғорилди [яъни, бузоққа муҳаббатлари кучайтирилди]. Айтинг [уларга, эй Муҳаммад ﷺ]: “[Албатта] агар мўмин бўлсангизлар [у ҳолда], иймонларингиз буюраётган нарса [бузоққа сиғинишингиз] нақадар ёмон [амал]дир.
Тафсир: [Аллоҳ Таъало бани Исроил билан аҳдлашди ва уларнинг усьларидан Тур тоғини кўтариб қўйди. Уларга буюрилган нарса: ҳаққа бўйсунишлик ва тазарруъ билан қулоқ солишлик эди, аммо улар илоҳий буйруқларни эшитдилар ва итоат қилишдан юз ўгирдилар. Уларнинг қалбларида бузоққа сиғиниш ва унга кучли муҳаббат бор эди, бунга сабаб эса, уларнинг куфрлари бўлган. Шунинг учун ҳам, Аллоҳ Таъало Ўзининг пайғамбари ﷺ га, қуйидаги сўзларни айтишни буюрди: “Эй Исроил ўғиллари! Сизлар ўзингизни мўмин деб атамоқдасиз ва ҳақ динни тутганингиз билан фахрланмоқдасизлар. Бироқ, шу билан бирга, Аллоҳнинг пайғамбарларини ўлдиришингиз ва Мусонинг ортидан олтин бузоққа сиғинишингиз нимаси? То Аллоҳ бошингиз устидан тоғни кўтариш билан сизларни қўрқитмагунча, У Зотнинг буйруқ ва таъқиқларига амал қилишни хоҳламай юрдинглар. Сизлар итоаткор бўлишни сўзда айтинглар-у, аммо амалда ваъдангизга хилоф иш тутдинглар. Шуми иймонларингиз? Шуни тақво деб бўладими? Агар сизларнинг бу қабиҳ ҳатти-ҳаракатларингизни иймон деб аталса, у ҳолда, бундай иймон бунчалар нафратли, жирканч, чунки у инсонни белгилаб берилган чегаралардан чиқишга, пайғамбарларни инкор қилишга ва кўплаган оғир гуноҳларни бажаришга етаклайдиган номақбул иймондир”. Аниқки, ҳақиқий иймон, кишини эзгу амалларни адо этишга чақириши ва уни ҳар турли ёвузликлардан тўҳтатиши керак. Буни хабарини беришлик билан, Аллоҳ Таъало бани Исроилнинг ёлғон ва зиддиятли эътиқодларини юзага чиқариб қўйди.]
https://t.me/tafsirassaadiy
2:94.
قُلْ إِن كَانَتْ لَكُمُ الدَّارُ الْآخِرَةُ عِندَ اللَّهِ خَالِصَةً مِّن دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ
Оят: Айтинг [эй Муҳаммад ﷺ, ўша: “Биз Аллоҳнинг дўстларимиз, суюмлилари ва ўғилларимиз ва шу сабабдан фақат биз жаннатга кирамиз” деб хомтамъа бўлаётган яҳудийларга]: “Агар Аллоҳнинг хузуридаги охират диёри бошқа одамларга эмас, холис сизларнинг ўзингизга аталган бўлса, [ва шу иддаоингизда] ростгўйлардан бўлсангиз, [у ҳолда] ўзингизга ўлим тиланглар-чи! ”.
https://t.me/tafsirassaadiy
قُلْ إِن كَانَتْ لَكُمُ الدَّارُ الْآخِرَةُ عِندَ اللَّهِ خَالِصَةً مِّن دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ
Оят: Айтинг [эй Муҳаммад ﷺ, ўша: “Биз Аллоҳнинг дўстларимиз, суюмлилари ва ўғилларимиз ва шу сабабдан фақат биз жаннатга кирамиз” деб хомтамъа бўлаётган яҳудийларга]: “Агар Аллоҳнинг хузуридаги охират диёри бошқа одамларга эмас, холис сизларнинг ўзингизга аталган бўлса, [ва шу иддаоингизда] ростгўйлардан бўлсангиз, [у ҳолда] ўзингизга ўлим тиланглар-чи! ”.
https://t.me/tafsirassaadiy
2:95.
وَلَن يَتَمَنَّوْهُ أَبَدًا بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ
Оят: Аммо улар [яҳудийлар] ўз қўллари билан тақдим этган [бажарган] нарса [куфр ва гуноҳ]лари туфайли, абадул-абад, ҳеч қачон уни [ўлимни] ўзларига тиламайдилар [зеро биладиларки, дунёдан ўтсалар, Аллоҳнинг улар учун тайёрлаб қўйилган шиддатли азоби бор] ва [албатта] Аллоҳ золимларни билгувчи Зотдир.
Тафсир: [Эй Муҳаммад ﷺ! Бани Исроилга айтинг: «Агар “Жаннат диёри фақат биз [яҳуд]ларга хосланган”, деган муддаоингизда ҳақ бўлсангиз; агар “Жаннатга яҳуд ва насоролардан бошқаси кирмайди”, деган сўзларингизда содиқ бўлсангиз ва “Дўзаҳ азоби бизларга фақат саноқли кунларгина тегади”, деган гапларингизда ростгўй бўлсангиз, у ҳолда ўзингизга ўлим тиланг!»
Пайғамбар ﷺ, яҳудийларга, ўз жонларига ўлим тилашни таклиф этишлик билан, уларни ноқулай аҳволга солиб қўйдилар. Улар ўз иддаоларини ҳақлигида оёқ тираб олган эдилар, мана энди олдиларига оддий танлов ҳуқуқи қўйилди: улар ё Аллоҳ ва Унинг сўнгги элчиси ﷺга иймон келтиришлари керак эди, ёки ўз-ўзларига ўлим тилаш орқали, ҳақликларини исботлаб беришлари керак эди. Ўзларига ўлим сўрашликлари билан улар ўлимни тотишлари, ҳамда ўзлари учун атаб қўйилган жаннат диёрига тушишлари керак эди. Бироқ яҳудийлар бу таклиф [ўзларига ўлим сўраш]га унамадилар ва ўзларининг нақадар қайсар кофирликларини, ҳамда Аллоҳ ва росулига билиб туриб, қасддан қаршилик қилаётганларини ҳаммага кўрсатиб қўйдилар. Аллоҳ Таъало бизларга хабар бериб, яҳудийлар ҳеч қачон ўзларига ўлим тиламасликларини айтди, чунки улар куфрни ўзларига йўл [дин] қилиб олдилар, гуноҳлардан таб тортмайдилар ва ўлим — уларнинг қилиб ўтган нопок ишларига тезкор тўлов бўлиши ҳақида аниқ биладилар.]
https://t.me/tafsirassaadiy
وَلَن يَتَمَنَّوْهُ أَبَدًا بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ
Оят: Аммо улар [яҳудийлар] ўз қўллари билан тақдим этган [бажарган] нарса [куфр ва гуноҳ]лари туфайли, абадул-абад, ҳеч қачон уни [ўлимни] ўзларига тиламайдилар [зеро биладиларки, дунёдан ўтсалар, Аллоҳнинг улар учун тайёрлаб қўйилган шиддатли азоби бор] ва [албатта] Аллоҳ золимларни билгувчи Зотдир.
Тафсир: [Эй Муҳаммад ﷺ! Бани Исроилга айтинг: «Агар “Жаннат диёри фақат биз [яҳуд]ларга хосланган”, деган муддаоингизда ҳақ бўлсангиз; агар “Жаннатга яҳуд ва насоролардан бошқаси кирмайди”, деган сўзларингизда содиқ бўлсангиз ва “Дўзаҳ азоби бизларга фақат саноқли кунларгина тегади”, деган гапларингизда ростгўй бўлсангиз, у ҳолда ўзингизга ўлим тиланг!»
Пайғамбар ﷺ, яҳудийларга, ўз жонларига ўлим тилашни таклиф этишлик билан, уларни ноқулай аҳволга солиб қўйдилар. Улар ўз иддаоларини ҳақлигида оёқ тираб олган эдилар, мана энди олдиларига оддий танлов ҳуқуқи қўйилди: улар ё Аллоҳ ва Унинг сўнгги элчиси ﷺга иймон келтиришлари керак эди, ёки ўз-ўзларига ўлим тилаш орқали, ҳақликларини исботлаб беришлари керак эди. Ўзларига ўлим сўрашликлари билан улар ўлимни тотишлари, ҳамда ўзлари учун атаб қўйилган жаннат диёрига тушишлари керак эди. Бироқ яҳудийлар бу таклиф [ўзларига ўлим сўраш]га унамадилар ва ўзларининг нақадар қайсар кофирликларини, ҳамда Аллоҳ ва росулига билиб туриб, қасддан қаршилик қилаётганларини ҳаммага кўрсатиб қўйдилар. Аллоҳ Таъало бизларга хабар бериб, яҳудийлар ҳеч қачон ўзларига ўлим тиламасликларини айтди, чунки улар куфрни ўзларига йўл [дин] қилиб олдилар, гуноҳлардан таб тортмайдилар ва ўлим — уларнинг қилиб ўтган нопок ишларига тезкор тўлов бўлиши ҳақида аниқ биладилар.]
https://t.me/tafsirassaadiy