〰️🔅✅🔅〰️
🔍 #راز_واژه

درود
🔅 « #مترسک»
مترسک جسمِ انسان‌مانندی از جنسِ چوب و پارچه است که کشاورزان برای ترساندنِ پرندگان در مزرعه نصب می‌کنند.
در فارسی آن را «ترسانک» و «لولو سرِ خرمن» و «داهول» هم می‌نامند.

واژۀ «مترسک» از سه جزء تشکیل شده‌است:
م‍ (پیش‌وندِ نهی)
ترس (بنِ مضارعِ ترسیدن)
-‌ک (پس‌وندِ اسم‌ساز)

جالب است که معنیِ تحت‌اللفظیِ واژۀ «مترسک» بر خلافِ منظور و مصداقِ آن است.
«مترسک» قاعدتاً باید به معنیِ چیزی باشد که نباید از آن ترسید.
از این لحاظ واژۀ «ترسانک» درست و منطبق بر منظور و مصداقِ خود است.

در انگلیسی به آن scarecrow می‌گویند، که معنیِ تحت‌اللفظی‌اش می‌شود «کلاغ‌ترسان».

در عربی آن را «فَزّاعة» می‌نامند، که از ریشۀ «فزع» به معنیِ ترس و ترسیدن است.
نامِ دیگرش در عربی، «خَیال» یا «خَیال‌الصحراء» است.

✍🏻: #بهروز_صفرزاده
📚: کانال گزین گویه‌ها

در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐

@sobhosher

😉#پنجشنبه ها و #طنازى_ادبى

🚖 گویند روزی حکیمِ توس دیری در صفِ تاکسی بماند. عاقبت به ستوه آمد و فی البداهه چنین سرود:

یکی اسنپ 🤔اکنون بباید گرفت 😀
که تاکسی نیاید به دست ای شگفت!

📚: گزین‌ گویه‌ها
✍🏻: #بهروز_صفرزاده
@sobhosher

〰️🔅✅🔅〰️
🔍 #راز_واژه

درود
🔅 #آسانسور
درست است که آسانسور آسان سُر می‌خورَد و بالا و پایین می‌رود، ولی ریشۀ این وام‌واژۀ فرانسوی هیچ ربطی به دو واژۀ فارسیِ «آسان» و «سُر» ندارد.🤔
واژۀ فرانسویِ ascenseur از ریشۀ لاتینی و در اصل به معنیِ بالارونده یا بالارو است (هم‌ریشه با واژه‌های انگلیسیِ ascend و ascension به معنیِ صعود و عروج).
اما این واژه فقط نیمی از مفهوم را می‌رسانَد، زیرا می‌دانیم که آسانسور هم بالا می‌رود هم پایین می‌آید. این نقصِ معنایی در واژه‌سازی طبیعی است و نباید آن را عیب شمرد.
🔹معادلِ #آسانسور در انگلیسیِ آمریکایی یعنی elevator نیز از ریشۀ لاتینی و به معنیِ بالابَرنده است، که در فارسی آن را «بالابَر» ترجمه کرده‌اند. فرهنگستانِ زبان و ادبِ فارسی هم معادلِ «آسان‌بَر» را برای آسانسور تصویب کرده‌است.
🔸در عربی نیز به آسانسور «#مِصعَد» یا «مِصعَدَة» می‌گویند، یعنی وسیلۀ صعود و بالا رفتن.

✍🏻: #بهروز_صفرزاده
📚: سایت (تارنمای )موسسه دهخدا

در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐

@sobhosher

〰️🔅✅🔅〰️
🔍 #راز_واژه

درود
🔅 #جلبک
جلبک‌ها (algae) گیاهانِ ساده‌ای‌اند که ریشه و ساقه و برگ ندارند، اما سبزینه (کلروفیل) دارند و در آب یا جاهای مرطوب می‌رویند.

واژۀ «جلبک» در اصل ترکیبِ اضافیِ «جُلِ بک» بوده؛ «جُل» (در عربی: جُلّ) یعنی پوشش یا پلاس، «بک» (وک) یعنی قورباغه یا وزغ.
بنا بر این جلبک یعنی پوشش یا زیراندازِ قورباغه! چون جلبک بر سطحِ آب قرار دارد و قورباغه‌ها لا به لایش هستند، این تعبیرِ شاعرانه به وجود آمده‌است.

در متونِ کهنِ فارسی و فرهنگ‌های قدیمی، مترادف‌های گوناگونی برای جلبک به چشم می‌خورند:

بَزَغسَمه (بَزَغ/ وزغ + سَمه)
ثورالماء
جامۀ غوک
جُل‌وزغ
چَغزپاره
چَغزلاوه
طُحلُب
گاوآب

✍🏻: #بهروز_صفرزاده

در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐

@sobhosher

〰️🔅✅🔅〰️
🔍 #راز_واژه

درود
🔅 « #آچمز »

وقتی کسی را آچمز می‌کنید، او را در بن‌بست قرار می‌دهید و گیر می‌اندازید.

این اصطلاح در اصل مربوط به بازیِ شطرنج است.
«آچمز» دربارۀ مهره‌ای به کار می‌رود که محافظِ شاه است و اگر آن را حرکت دهند، شاه کیش می‌شود.

واژۀ ترکیِ «آچمز» از دو جزء تشکیل شده‌است:
آچ (باز کردن) + -‌مز (پس‌وندِ نفی).
بنا بر این «آچمز» در اصل یعنی بازنکردنی یا بازنشدنی.

واژۀ «آچار» نیز از همین ریشۀ ترکیِ «آچ» است، چون آچار ابزارِ باز کردنِ پیچ و مهره است.


✍🏻: #بهروز_صفرزاده
📚: گزین‌گویه‌ها

در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐

@sobhosher

〰️🔅✅🔅〰️
🔍 #راز_واژه

درود
🔅 #دزدسالاری
واژۀ انگلیسیِ kleptocracy به معنیِ دزدسالاری است؛
یعنی حکومتی که سرانش دزدند و فقط به فکرِ پُر کردنِ جیب‌های خودشان‌اند.
آیا شما تا کنون چنین حکومتی دیده‌اید؟!
✍🏻: #بهروز_صفرزاده
📚: دیکشنری کمبریج

در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐

@sobhosher

〰️🔅✅🔅〰️
🔍 #راز_واژه

درود
🔅 #نامرئی
واژۀ نامرئی از دو جزء تشکیل شده‌است:
نا-: پیش‌وندِ تضاد
مرئی: دیده‌شده؛ قابل‌ِدیدن

🔻واژۀ مرئی (در اصل: مرئوی، بر وزنِ مفعول) در عربی اسم‌ِمفعول است از مصدرِ رؤیة (رؤیت)، از ریشۀ «رأی»، به معنیِ دیدن.
🔹بنا بر این مرئی در اصل یعنی دیده‌شده.
🔸از همین ریشه است واژۀ إراءة (در فارسی: ارائه) به معنیِ نشان دادن.
هم‌چنین رؤیا (بر وزنِ فُعلا) از همین ریشه است، یعنی آن‌چه در خواب می‌بینید.
🔺ریا (در اصل: رِئای، بر وزنِ فِعال) نیز از همین ریشه است.
هدفِ آدمِ ریاکار این است که دیگران رفتارش را ببینند.

✍🏻: #بهروز_صفرزاده
📚: گزین‌گویه‌ها

آتش زهد و #ریا خرمن دین خواهد سوخت
حافظ این خرقه پشمینه بینداز و برو

کاش بعضی‌ها پند حافظ را به گوش‌می‌گرفتند🤨.

در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐

@sobhosher

〰️🔅✅🔅〰️
🔍 #راز_واژه

درود
🔅 « #لپ_ترکاندن 😯
حتماً دیده‌اید که کسی دهنش را پُرباد می‌کند و بعد با ضربه‌ای به آن بادش را باصدا خالی می‌کند.
این کار را در انگلیسی چنین می‌نامند:
to blow out one's cheeks

در فارسیِ امروز اصطلاحی برایش سراغ ندارم. شاید بتوان «لپ ترکاندن» را برایش به کار برد.
جالب است که قرن‌ها قبل برای چنین ضربه‌ای به دهنِ پُرباد واژۀ « #زابگر» zâbgar یا zâbgor را داشته‌اند:

🔺من کنم پیشِ تو دهان پُرباد/
تا زنی بر لبم تو زابگری.
( #رودکی، از فرهنگِ بزرگِ سخن)

صورتِ دیگرِ این واژه «زابغُر» است که در فرهنگِ برهانِ قاطع چنین تعریف شده:
آن باشد که کسی دهانِ خود را پُرباد کند و دیگری چنان دستی بر آن زند که آن باد از دهانِ او باصدا بجهد.

🔻نامِ دیگرش هم « #آپوق» بوده.

✍🏻: #بهروز_صفرزاده
📚: گزین‌گویه‌ها

در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐

@sobhosher

〰️🔅✅🔅〰️
🔍 #راز_واژه

درود
🔅 « #پهپاد
نوواژۀ پهپاد از کنارِ هم گذاشتنِ حروفِ اولِ این واژه‌ها ساخته شده:
پ: پرنده
ه: هدایت
پ: پذیر
ا: از
د: دور
یعنی «پرندۀ هدایت‌پذیر از دور».
این نوع واژه‌ها را اصطلاحاً سرنام می‌نامند.
معادلِ انگلیسیِ پهپاد drone است.
بعضی‌ها به‌ غلط پهباد می‌گویند و می‌نویسند.

✍🏻: #بهروز_صفرزاده
📚: گزین گویه‌ها

در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐

@sobhosher

〰️🔅✅🔅〰️
🔍 #راز_واژه

درود
#فرزانه و سوفیا
▫️واژۀ فارسیِ فرزانه به معنیِ دانا، خردمند، و حکیم است.
فرزانه یکی از نام‌های دخترانۀ رایج در ایران است.
در میانِ نام‌های دخترانۀ اروپایی #سوفیا (Sophia) به همان معنیِ فرزانه است. سوفیا از ریشۀ یونانی است و جزءِ دومِ واژۀ philosophy است.
اگر خانمی ایرانی به نامِ فرزانه به غرب مهاجرت کند، می‌تواند نامِ خود را سوفیا بگذارد که به همان معنی است.

اَلا ای پیرِ فرزانه، مکن عیبم ز می‌خانه
که من در ترکِ پیمانه دلی پیمان‌شکن دارم
«حافظ»


✍🏻: #بهروز_صفرزاده
📚: www.etymonline.com

در واپسين روز هفته برای كشف راز واژگان همراه ما باشيد 💐

@sobhosher